این روزها نام زیست بوم فناوری و نوآوری زیاد شنیده می‌شود. خبرهایی از فعالان این زیست بوم که برای مقابله با کرونا محصولات دانش بنیان را تولید کرده‌اند. چند سالی از شکل گیری زیست بوم فناوری و نوآوری می‌گذرد. زیست بومی که با قدرت به میدان آمده است تا با دستاوردهای خود پیشرفت و رونق اقتصاد را شتاب دهد.

اما نیروی انسانی توانمند و خلاق جز جدایی ناپذیر از این زیست بوم است. سرمایه‌ای گرانبها که برای حفظ آن باید تلاش کرد. شاید مهاجرت دانشجویان دغدغه‌ای در این زمینه باشد. اما در میان شرکت‌های دانش بنیانی که این دستاودرها را برای کشور به همراه داشته اند افرادی به چشم می‌خورند که پس از اتمام تحصیلات از برترین دانشگاه‌های دنیا به کشور بازگشته اند.

پس فقدان جدی آمارهای موثق و پژوهش‌های مورد نیاز برای سیاستگذاری کارآمد در حوزه مهاجرت و جا به جایی بین‌المللی دانشجویان یکی از موضوعات مهم در کشور محسوب می‌شود.

در چنین شرایطی، یکی از راه‌هایی که می‌تواند برای تبیین وضعیت فعلی ایران در موضوع مهاجرت نخبگان و دانشجویان موثر باشد، بررسی وضعیت ایران در شاخص‌های جهانی مرتبط با این موضوع است. در این راستا، بررسی شاخص‌های جریان بالقوه مهاجرت و شاخص جهانی رقابت پذیری استعداد اطلاعات خوبی را در اختیار قرار می‌دهد.

پتانسیل مهاجرت در هر کشوری با شاخص جریان بالقوه مهاجرت سنجیده می‌شود. این شاخص میزان افزایش یا کاهش جمعیت هر کشور در صورت برداشته شدن موانع جابه جایی و مهاجرت را اندازه‌گیری می‌کند. در این میان، موسسه گالوپ از سال 2005 تاکنون، به طور منظم پیمایش‌هایی را برای سنجش پتانسیل مهاجرت و تغییر جمعیت میان 160 کشور انجام داده است که در دوره‌های زمانی دو یا سه ساله نتایج آنها را منتشر کرده است. این موسسه نتایج یک پیمایش که در پی یافتن پتانسیل رشد جمعیت بزرگسال در صورت برداشته شدن همه موانع مهاجرت است را منتشر کرده است که با «شاخص جریان بالقوه مهاجرت» نشان داده می‌شود.

این شاخص برای 150 کشور جهان جمع آوری شده که یکی از مزایای آن است. تاکنون هیچ شاخصی در حوزه مهاجرت تا این اندازه داده قابل مقایسه بین کشوری گردآوری نکرده است. مزیت دیگر آن این است که علاوه بر در نظر گرفتن جمعیت هر کشور به طور عام، برای جوانان و استعدادها نیز به طور خاص اندازه‌گیری شده است.

جایگاه ایران در شاخص جریان بالقوه مهاجرت

شاخص جریان بالقوه مهاجرت نشان دهنده کاهش یا افزایش جمعیت هر کشور در صورت برداشته شدن موانع مهاجرت است. رتبه ایران در این گزارش برای این شاخص 87 است. پس ایران در جایگاهی میانه قرار دارد. همچنین رتبه ایران برای جذب افراد تحصیلکرده 78 و برای جذب جوانان 77 است. البته باید به این نکته نیز توجه کرد امتیاز کشورها در محدوده ایران به شدت به هم نزدیک است.

پس توجه به همین آمار و اطلاعات بین‌المللی نیز خود نشان از نادرست بودن برخی اخبار این حوزه می‌دهد. زیرا بر اساس این گزارش ایران در میان این 150 کشور، برای مهاجرت رتبه برجسته ای ندارد. این در حالی است که در سال‌های اخیر بسیاری از افراد تحصیلکرده غیر مقیم به کشور بازگشته‌اند و در بخشی از زیست بوم فناوری و نوآوری توانمندی خود را به کار گرفته‌اند. موضوعی که در بسیاری از رسانه‌های خارجی نیز به آن پرداخته شد با عنوان توانایی ایران در جذب افراد تحصیلکرده برای بازگشت به کشور.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/25