*حسین عزیزی
علوم اعصاب شناختی به حوزه مطالعاتی که مغز و دیگر جنبه های سیستم عصبی را به پردازش های شناختی و نهایتا رفتار ارتباط می دهد اطلاق می شود. این حوزه از مطالعات در کشور سابقه بالایی دارد و محققان فراوانی در دانشگاه ها و مراکز علمی در حال فعالیت هستند. یکی از زمینه های مورد نیاز این بخش به منظور ارتقای سطح فعالیت محققان و حرکت در مسیر کاربردی کردن نتایج مطالعات، توسعه ابزارهای مورد نیاز است. در این زمینه ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی تلاش های متعددی داشته است. با توجه به این که دستیابی به تجهیزات پیشرفته برای محققان خارج از ظرفیت یک طرح پژوهشی یا دیگر حمایت های معمول است، ستاد در این زمینه چند راهکار مختلف را در برنامه خود قرار داد. راهکار نخست، تلاش چندین ساله به منظور راه اندازی آزمایشگاه ملی نقشه برداری مغز یکی از مهمترین اقدامات در این زمینه است. آزمايشگاه ملّی نقشه برداری مغز به منظور پاسخگوئی به بخشی از نيازهای پژوهشی و فناوری کشور در زمينه ايجاد زيرساخت تصويربرداری و تحريک مغزی برای تحقيقات شناختی و ارائه خدمات دانش بنيان و روزآمد در حوزه علوم و فناوري های شناختی ايجاد شده است.
سپس با توجه به این که در شرایط کنونی تعامل حوزه های مختلف با یکدیگر ابزارسازی در حوزه های علوم شناختی را ممکن کرده است. ستاد به چندین شکل مختلف بهره وری از ظرفیت و پتانسیل های موجود در کشور را در برنامه های خود قرار داد. حمایت از شکل گیری گروه های پیشران در کشور که متخصصان خبره حوزه های مختلف شناختی از علوم پایه تا مهندسی، روان شناسی و ... را به منظور دستیابی به یک هدف بزرگ کنار هم قرار می دهد از دیگر برنامه ها است. شکل گیری گروه پیشرو نورواپتیک از جمله این موارد است. در دنیا استفاده از نور برای مطالعه مغز در حال رشد است. یکی از اهداف تشکیل گروه نورواپتیک نیز توسعه ابزارهای مطالعه در این زمینه است. همچنین تشکیل دو تیم پژوهشی دیگر یکی در حوزه بازتوانی شناختی و دیگری در زمینه اعتیاد در همین راستا است.
با توجه به تجربه های سال های اخیر نیاز مبرم به شکل گیری دیگر گروه ها در حوزه های اولویت دار شناختی کشور با حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری مورد نیاز است. در حال حاضر ستاد در تلاش است تا با جلب حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری یکی دیگر از این گروه ها را به منظور خودکفایی در زمینه تجهیزات مورد نیاز برای تحریک عمقی مغز در کشور شکل دهد.
همچنین هم اندیشی خبرگان حوزه های مختلف شناختی برای نیازمندی های شکل گیری و به نتیجه رسیدن یک ابزار شناختی و سپس خرد کردن این برنامه کلا به چندین برنامه کوچک به طوری که هر کدام قابل انجام در قالب یک طرح پژوهشی معمول ستاد قابل انجام باشد ولی با این تفاوت که نتیجه کلی این طرح های خرد بتواند دستاورد بزرگ مورد نظر باشد. در این راستا ستاد یک گام موثر برداشته است. با توجه به نیاز کشور در زمینه تجهیزات و فناوری های ایمپلنت مغزی ستاد به گروهی از متخصصان کشور ماموریت داد تا هدف مذکور را در با این رویکرد دنبال کنند. نتیجه تلاش آنها تعریف حدود 10 پروژه پژوهشی شد که سپس به واسطه روال های جاری ستاد در زمینه فراخوان طرح های پژوهشی و توسعه فناوری منجر به تصویب 10 طرح پژوهشی با یک هدف نهایی شد.
در نهایت نیز به منظور رشد شرکت های دانش بنیان و نیز ابزارسازی، ستاد برنامه حمایت از تولید تجهیزات شناختی اولویت دار را نیز از این طریق در برنامه قرار داد. تا کنون بیش از 10 مورد پیش خرید این ابزارها انجام شده و در حال تحویل و ارائه به مراکز مورد نظر است.

*عضو ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی