مهارت خلاقیت یکی از مولفه‌های مهم و تاثیرگذار بر روی کیفیت زندگی انسان‌ها در قرن 21 است. سازمان بهداشت جهانی « مهارت تفکر خلاق » را به عنوانی یکی از مهارت‌های اصلی در زندگی طبقه‌بندی کرده است.

یکی از مهم‌ترین دوران‌ها برای پرورش مهارت خلاقیت در انسان‌ها، دوران اوان کودکی است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که این دوران با توجه به امکان رشد مغز، ظرفیت بالایی برای یادگیری و پرورش مهارت خلاقیت انسان ایجاد می‌کند.

در این دوران کودکان می‌توانند در قالب فعالیت‌های مختلف مهارت خلاق را در خود ایجاد کنند و آن را ارتقاء دهند. با توجه به ماهیت دوران کودکی، باز یکی از اثربخش‌ترین فعالیت‌ها برای پرورش مهارت خلاق، بازی‌کردن است.

بازی، طبیعی‌ترین جریانی است که کودکان می‌توانند مهارت‌های خلاق را همراه با لذت یاد بگیرند. بخش عظیمی و شاید بتوان گفت تمام زندگی کودکان بازی است. بازی کار کودکان است که در جریان کار خود یا همان بازی، از ابزارهایی نیز استفاده می‌کنند که بازی را جذاب‌تر و غنی‌تر می‌کند. اسباب‌بازی نیز اشاره به هر وسیله‌ای دارد که با هدف کاربرد در فرایند بازی کودکان، طراحی و ساخته می‌شود.

اسباب‌بازی نقشی سازنده در فرایند یادگیری مهارت خلاق در کودکان دارد. اکثر اسباب‌بازی‌هایی که در اندازه‌های مختلف برای کودکان ساخته می‌شود به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر مهارت کودکان تاثیر دارد.

اسباب بازی‌ها در دو طیف مشخص، طبقه‌بندی می‌شوند. در یک سو اسباب‌بازی‌هایی است که اثر کمتری بر روی یادگیری مهارت خلاق کودکان دارد و در دسته دوم  نیز اسباب‌بازی‌هایی را می توان نام برد که اثر بالایی بر یادگیری مهارت خلاق کودکان دارد.

برخی اسباب‌بازی‌ها، موقعیت زیادی برای اکتشاف، ساختن و وانمود کردن ایجاد نمی‌کنند مانند تاب و سرسره و برخی دیگر نیز با توجه به این سه اصل ساخته می‌شوند مانند لگو و خمیر‌بازی. در جریان طراحی اسباب‌بازی برای رده‌های سنی خاص کودکان باید به ویژگی‌های این سن و رشد و تحول کودکان دقت کرد. چنانچه اسباب‌بازی پایین‌تر یا بالاتر از سطوح «رشدی، تحولی» کودک باشد، انگیزه لازم را در آنها برای تعامل با اسباب بازی ایجاد نمی‌کند.

ستاد توسعه‌فناوی‌های نرم و هویت‌ساز معاونت علمی‌ و فناوری ریاست‌جمهوری سعی کرده است تا با گوشزد کردن اصول علمی در این زمینه، شرکت‌های خلاق را به سمت طراحی و ساخت اسباب‌بازی‌های جدید و خلاقانه‌تر، هدایت کند.

ساخت این دسته از اسباب‌بازی‌ها غیر از آنکه برای کودک، مهارت خلاقیت به همراه می‌آورد، می‌تواند ارزش افزوده بیشتری نیز برای شرکت ایجاد کند.

*مدرس دانشگاه