طبق تعریف یکی از مؤسسه‌های بزرگ حسابرسی جهان، تولید هوشمند یک سیستم یا چند زیرسیستم انعطاف‌پذیر است که می‌تواند خود را با یک شبکه وسیع از فعالیت‌ها سازگار کرده و از تجربیات و فرآیندها در لحظه یاد گرفته تا بتواند فعالیت خود را در شبکه بهینه کند.

تولید هوشمند می‌تواند تمام یا بخشی از فرآیندهای تولید را به‌صورت مستقل انجام دهد. توسعه هوش مصنوعی و رباتیک، افزایش استفاده از سنسورها و اینترنت اشیاء، یادگیری ماشین و ارتباط ماشین‌ها، تحلیل کلان داده، بلاکچین و پرینترهای سه‌بعدی را می‌توان مهم‌ترین ابزارهای توسعه پدیده تولید هوشمند دانست.

تأثیر دیجیتالی شدن بر زنجیره ارزش
به‌طور گسترده، دیجیتال‌سازی به این معنا است که شرکت‌ها می‌توانند فناوری‌های جدید را به عنوان اهرمی برای توسعه کل زنجیره ارزش در حوزه‌های مختلف همانند فروش، مالی، تحقیق و توسعه و منابع انسان قرار دهند.

مدل‌های جدید کسب‌وکار به سمت مهندسی دیجیتال، یکپارچگی عمودی عملیات، یکپارچگی افقی، نگهداری هوشمند، محیط کاری دیجیتال و فروش و بازاریابی دیجیتال روی آورده‌اند. 5 مشخصه‌ی کلیدی تولید هوشمند شامل اتصال، بهینه‌سازی، شفافیت، پیشگیری و چابکی می‌شود.

مشخصه‌های کلیدی تولید هوشمند

دریافت داده‌های فرآیند تولید در کنار اطلاعات سنسورهای، تحلیل داده‌های خط در لحظه با همکاری تأمین کنندگان و مشتریان و همکاری بین بخش‌های مختلف زنجیره ارزش از موضوعات مطرح در مشخصه اتصال است.

بهینه‌سازی موضوعاتی از قبیل افزایش تولید با ضریب اطمینان بالا و قابلیت پیش‌بینی، افزایش زمان آماده به کار خطوط تولید و کارایی، تولید خودکار و انتقال مواد اولیه با کمترین دخالت انسانی و کمینه کردن هزینه‌های تولید را شامل می‌شود.

خلق معیارها و ابزارها در لحظه برای تصمیم‌گیری، پیش‌بینی میزان تقاضای مشتریان در لحظه و پیگیری شفاف سفارش‌های مشتریان از موضوعات مشخصه شفافیت است. پیشگیری نیز شامل پیش‌بینی، شناسایی و حل مشکلات تجهیزات، بازیابی و به‌کارگیری مجدد خط به‌طور خودکار، شناسایی زودهنگام مسائل مربوط به کیفیت تولید و نظارت بر ایمنی در لحظه است.

استفاده بهینه از منابع

همچنین چابکی شامل تغییرپذیری و برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر و سازوکار، اجرای تغییرات روی محصول برای دیدن تأثیرات آن در لحظه و طرح‌بندی و تجهیز کارخانه با قابلیت تغییر می‌شود. در استفاده بهینه از منابع، کاهش هزینه‌ها، افزایش کیفیت و افزایش ایمنی کارکنان و پایداری محیط‌زیست از اهدافی است که تولید هوشمند دنبال می‌کند.

شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در ایران نیز به این عرصه ورود کرده‌اند. کارشناسان معتقدند که گذر از مسیر تولید هوشمند یک ضرورت انکارناپذیر جهانی است و چه بسا در آینده ای نه چندان دور بی توجهی به این موضوع مهم، هویت و اساس درآمد و تولید در برخی از صنایع را در معرض خطر قرار می‌دهد.

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#20