به دلیل افزایش روزافزون جمعیت، امروزه پرورش بهینه گیاهان سالم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. انقلاب سبز که در بین سالهای 1950 تا اواخر 1960 پایه گذاری شد، افزایش بازده انواع محصولات کشاورزی در هر هکتار را به دنبال داشت که تولید منابع غذایی را 12 الی 13 درصد در کشورهای توسعه یافته افزایش داد.

امروزه استفاده از هر روش و فناوری که به افزایش بازده محصولات کشاورزی بیانجامد، مورد استقبال قرار خواهد گرفت. از جمله این روشها استفاده از انواع کودهای شیمیایی و زیستی است که نیازهای گیاه را در راستای تولید محصول با کیفیت تامین می کنند.

کود شیمیایی ماده ای است که منشا مصنوعی دارد و به منظور حفظ رشد گیاه به خاک افزوده می شود. به طور کلی کودهای شیمیایی در دو دسته ماکرو و میکرو جای می گیرند. دسته ماکرو شامل عناصر پرمصرف مانند ازت، فسفات، پتاس، گوگرد، کلسیم و منیزیم است و دسته میکرو عناصری چون آهن، منگنز، روی، مس، بور و مولیبدن که کمتر مورد نیاز گیاهان هستند را شامل می شود. تقویت گیاهان و تامین مواد مغذی آنها توسط کودهای شیمیایی، محدودیتها و معایبی به همراه دارد. از میان این معایب می توان به ساخته شدن این کودها از مواد غیر تجدیدپذیر، عدم تقویت کیفیت خاک محل زندگی گیاهان، ایجاد تغییرات شیمیایی در خاک که حاصل اسیدیته بالا و ناشی از اسیدهایی چون سولفوریک اسید و هیدروکلوریک، آسیب رساندن به میکروبیوم گیاهان و همچنین احتمال فراهم کردن شرایط برای رشد آفات، اشاره کرد.

مصرف غیرمنطقی و بی رویه کودهای شیمیایی در مزرعه ها و باغ ها مهم ترین عامل شیوع سرطان معده در کشور محسوب می شوند که از علل آن می توان به وجود نیترات در مواد غذایی و آب آشامیدنی اشاره کرد که توسط باکتریها در معده، به ماده سرطانزای نیتریت تبدیل می شود.

کاربرد کودهای زیستی و کودهای نانو

امروزه کودهای زیستی، جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی به شمار می روند. این کودها از مواد تجدیدپذیر زیستی تشکیل شده اند و با وجود رساندن مواد غذایی در بازه ای طولانی تر به گیاه، خاک را تقویت می کند و با اثرات مثبتی که روی محیط اطراف ریشه گیاه و میکروبیوم آن می گذارند، سلامت گیاه را در طولانی مدت تضمین می کنند. ماندگاری طولانی مدت این کودها و عدم آلوده ساختن محیط زیست، از دیگر مزیتهای این کودها در مقایسه با کودهای شیمیایی است.

علاوه بر این کودها، با پیشرفت فناوری نانو، کودهای نانو نیز جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی به شمار می روند. انواع گوناگونی از ذرات نانو از جمله نانوتیوب های کربنی و مواد مورد استفاده در کشاورزی از جمله فسفر، اوره و والیدامایسین، به صورت کودهای نانو و آفت کشهای نانو تولید شده اند. استفاده از این ساختارهای نانو اثرات مثبتی روی رشد و محصولات گیاهان و همچنین جلوگیری از آفات داشته اند. آزادسازی مواد مورد نیاز گیاهان به صورت کنترل شده توسط این فناوری، به حفظ تعادل عملکرد گیاهان در طولانی مدت و بهینه سازی هزینه های پرورش و مراقبت از گیاهان، کمک های شایانی خواهد کرد.

کارشناس ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/23