با همه‌گیری ویروس کووید 19 کمبودها در تجهیزات بیمارستانی، اقلام بهداشتی و سلامت و پزشکی افزایش یافت. بسیاری از کشورها با چالشی جدی در ارائه خدمات درمانی و سلامت مواجه شدند و همین موضوع، چالش‌ها را برای شهروندان و مهاجران نسبت به ادامه زندگی نگران کرد.

موضوعی که تمایل‌ها را به عزیمت به مقصد کشورهایی که دارای امکانات و خدمات بهتری را در حوزه سلامت و درمان ارائه می‌دادند، بیش‌تر کرد. بسته بودن مرزهای برخی از این کشورها و عدم امکان سفر در ماه‌های نخست، اگرچه یأس و بازماندگی را به همراه داشت، اما به تدریج و با پذیرش محدود مهاجران، زمینه برای مهاجرت‌های با هدف ارتقای سلامت و درمان را بازگشود. اتفاقی که ضرورت توجه به مفهوم گردشگری سلامت را بار دیگر یادآوری کرد.

روند  پرفراز و نشیب گردشگری سلامت

آمارهای جهانی نشان می‌دهد که گردشگری سلامت تا پیش از شیوع کرونا رشد قابل توجهی داشت اما با آغاز همه‌گیری و بسته‌شدن مرزهای کشورها به روی مهاجران، این روند با افت قابل توجهی مواجه شد؛ اما آمارهای منتشر شده از کشورهای میزبان و اخبار منتشرشده از بازگشایی مرزها، نشان می‌دهد این روند رو به بهبودی است.

دهه گذشته شاهد رونق گردشگری پزشکی بود. بازار جهانی در سال 2018 سالانه 58.6 میلیارد دلار درآمد کسب کرد و در سال 2019 پیش بینی می شد با رشد سالانه 11درصدی و تا سال 2026 به درآمد بیش از 142 میلیارد دلار برسد.

رشد این بخش عمدتا با افزایش آگاهی به ویژه در میان شهروندان کشورهای با درآمد بالاتر نسبت به امکانات و خدمات بهداشتی و قیمت‌های مقرون به صرفه و اقتصادی کشورهای در حال توسعه شروع شد. ارائه تلفیقی از خدمات پزشکی و گردشگری، درخواست‌ها برای استفاده از خدمات گردشگری سلامت نیز توسعه یافت.

بهبود تدریجی آسیب‌های ناشی از شیوع کرونا

به گفته محمد هوشی پژوهشگر حوزه مهاجرت، بسیاری از کشورهای آسیایی و نیز منطقه خاورمیانه از جمله ایران، دارای امکانات و توانمندی‌هایی در حوزه سلامت هستند که باید در دوران کرونا مورد توجهی دوباره قرارگیرد.

وی با بیان این‌که هزینه پایین‌تر درمان، مورد توجه شهروندان سایر کشورها قرار گرفت تا از خدمات درمانی و مراقبت‌های بهداشتی، در کنار تعطیلات و اوقات فراغت خود بهره ببرند، ادامه می‌دهد: حتی پیشنهاد ویزای گردشگری پزشکی از سوی برخی از کشورها، با هدف جذب تعداد بیشتری از بیماران خارجی آغاز شد.

این پژوهشگر مهاجرتی ادامه می‌دهد: برخی از کشورها، خدمات اضافی و مشوق‌هایی را برای توسعه گردشگری سلامت ارائه دادند و به طور مثال علاوه بر تخفیف در خدمات حمل و نقل، زمینه اقامت رایگان و بهره‌مندی از جاذبه‌های گردشگری را برای مهاجران فراهم کردند.

هوشی از روندی می‌گوید که قرنطینه و ممنوعیت سفرهای بین‌المللی سال گذشته صنعت جهانگردی را دچار مشکل کرد و می‌افزاید: گردشگری پزشکی یکی از بخش‌هایی بود که بیش‌ترین تاثیر را از این حوزه گرفت. بازگشت به سطح درآمد پیش از همه‌گیری مدتی طول می کشد اما کشورهای مختلف در سراسر جهان اقداماتی را برای راه اندازی مجدد این صنعت در کشورهای خود انجام می‌دهند.

به گفته وی، کشورها می‌توانند با برخورداری از یک برنامه واکسیناسیون پیشروکه ضمن ایمنی برای شهروندان، درها را به روی مهاجران حوزه سلامت بگشاید ضمن درآمدزایی و احیای این صنعت، جایگاهی ویژه را نه تنها در فناوری‌های پزشکی بلکه در حوزه توریسم برای خود رقم بزنند.

کرونا و توسعه گردشگری سلامت

در حال حاضر کشورهای مختلف برنامه های آزمایشی مختلفی را برای گردشگران پزشکی در دوران کرونا راه اندازی کرده‌اند، برخی از این کشورها ضمن آن‌که بیماران را ملزم به آزمایش ویروس کرونا می کند، خدمات درمانی در حوزه کرونا از جمله واکسیناسیون را به فرصتی برای جذب گردشگران تبدیل کرده‌اند.

به موازات این کار، گواهی‌نامه‌های انطباق و استانداردهای بین‌المللی در مراقبت‌های پزشکی و درمانی کووید19 در سطح جهانی توسعه یافته است و این تاییدیه‌ها که اعلام می‌کند بیمارستان ها و کلینیک ها استانداردهای لازم را دارند، به ورود گردشگران کمک می‌کند.

گردشگری سلامت و ظرفیت نهفته ایران برای جذب مهاجران

جهانگردی پزشکی جهانی در سال 2020 به دلیل شیوع ویروس کرونا مورد توجه قرار گرفت. با این وجود ، همانطور که عملکرد مثبت اخیر در برخی کشورها به الگوی موفق تبدیل شده است، اجرای ترکیبی از راه حل ها می تواند به جذب گردشگران پزشکی کمک کند.

به گفته این پژوهشگر حوزه مهاجرت، ایران می‌تواند با الگوگیری مناسب از این روش‌ها و به کمک توانمندی‌های که در سال‌های اخیر به واسطه تولید تجهیزات پیشرفته پزشکی، اقلام بهداشتی و پیاده‌سازی سازوکارهای درمانی تجربه کرده است، ظرفیت نهفته خود در گردشگری سلامت را توسعه دهد.

با توسعه فناوری‌ها به ویژه در حوزه دیجیتال، فناوری اطلاعات و ارتباطات، روش‌های نو در پزشکی و گردشگری، بخشی از گردشگران را که هنوز امکان مهاحرت ندارند، یاری می‌کند.

هوشی با بیان این‌که در کنار چنین اقداماتی، پزشکی از راه دور نیز رشد چشمگیری را تجربه می کند ادامه می‌دهد: بسیاری از بیمارستان ها ارائه خدمات تشخیص آنلاین قبل از سفر و مشاوره پس از سفر را گسترش می دهند. در حالی که چنین راه حل‌هایی به اندازه گردشگری حضوری کارامد نیستند، اما درهای تازه‌ای را برای توسعه گردشگری سلامت گشوده‌اند.

توسعه فناوری واکسن، همراه شدن امکانات و زیرساخت‌های سلامت کشورها با شرایط کرونا و امکان واکسیناسیون افراد غیر بومی، زمینه را برای مهاجرت با اهداف سلامت افزایش داده است. فرصتی که ایران با ظرفیت‌های مطلوب در حوزه خدمات درمان و سلامت،  از جمله توانمندی در تولید واکسن می‌تواند در مسیر تازه‌ خلق ارزش افزوده قرار دهد.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

24#