شاخص بین المللی فناوری در تمام کشورهای دنیا مبحث اختراع است یعنی تعداد اختراعات یک قاره،کشور، استان، شهر، دانشگاه و نهایتا یک شرکت فناور یا دانش بنیان نشان دهده میزان فناورانه بودن آن شخص حقوقی است.

در این یادداشت، دولت و دانشگاه‌ها نیز به عنوان شرکت‌های دانش بنیان قلمداد شده و به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه‌هایی که از یک نیروی متخصص و نخبه بهره‌مند هستند، بحث به آنها نیز تعمیم داده می شود تا دولت با این تفکر رویکردی جدید و متفاوت به بدنه نخبگانی خود داشته باشد.

در بررسی کشور‌های پیشرفته و ثروتمند دنیا متوجه می شویم بیست کشور اول دنیا در دو شاخص علمی و فناوری یعنی مقاله و ثبت اختراع همزمان در صدر هستند یعنی قدرت‌های مالی و فناوری دنیا همزمان در دو موضوع علمی و فناوری خود را تقویت کرده‌اند. جالب‌تر این‌که کشور‌های قدرتمند نظامی جهان نیز عمدتا در همین باشگاه بیست‌تایی قرار دارند، طبیعی هم هست که وقتی دو بال علمی و فناوری کشوری قدرتمند باشد، به سادگی جنبه‌های نظامی خود را نیز تقویت کند.

این «کشورهای دانش‌بنیان» که پایداری توسعه‌ همه جانبه خود را مدیون شرکت‌های دانش بنیان هستند، به اهمیت رشد فناوری و اختراع در خاک خود واقف‌اند و به هر شکل ممکن نسبت به تقویت و تثبیت آن در کشور خود و زیر مجموعه های آن اعم از دانشگاه‌ها و شرکت‌های ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانش بنیان اقدام می کنند.

حال به بررسی جایگاه کشور خود در دو شاخص فناوری و علمی می پردازیم و مشاهده می کنیم با افتخار و غرور چندین  سال جزو 20 کشور جهان در شاخص علمی و تولید مقاله هستیم و سال گذشته کشور پانزدهم دنیا از نظر تولید علم بودیم آن‌هم در شرایط ناجوانمردانه تحریم و بحران کرونا. وقتی جایگاه فناوری و تعداد ثبت اختراعات ملی خود را بررسی می‌کنیم متوجه می شویم به هیچ عنوان قدرتمند و موفق عمل نکرده ایم. این ضعف در شاخص فناوری ( که در شرکت‌های دانش بنیان نیز وجود دارد) می تواند نگران کننده باشد ولی به هیچ عنوان ناامید کننده نیست چرا که می توان به سادگی از آن به عنوان چراغ راه آینده جهت تقویت حوزه فناوری استفاده کرد.

با توجه به این‌که تفسیر فوق متناقض با شاخص های پیشرفتگی دنیا است به مثال قابل لمس کشور چین اکتفا می کنیم چرا که چین نیز در زمان نوزادی خود ( از نظر علمی و اقتصادی) رشد کمی در حوزه فناوری داشت و متکی به فناوری های وارداتی خود بود به حدیکه شرکتهای آمریکایی از چین به عنوان خانه دوم خود یاد می‌کردند و نوعی حس تملک نیز داشتند.

کشور چین با شتاب گرفتن در حوزه اقتصاد کم کم به سمت حفاظت از دارایی‌های خود از طریق مالکیت فکری و ثبت اختراع آمد. در حال حاضر کشور چین بزرگ‌ترین تولید کننده مقالات و اختراعات دنیا است و این الگو می‌تواند با وضعیت علمی خوب ایران دور نمای بسیار روشن و گرمی را برای دولت و دولتمردان ایجاد کند.

شرکت‌های دانش بنیان «دولت‌های کوچک فناوری» هر کشوری هستند و باید به مقوله شاخص فناوری خود توجه داشته باشند باید برای این شاخص مانند دولت و کشور چین برنامه صعودی چند ساله داشته باشند. برای سالهای آتی خودهدف کمی تعیین کنند و خود را مقید به رسیدن این اهداف بدانند مگر نه در دراز مدت دچار بحران‌های فناورانه قابل پیش بینی و غیر قابل پیش بینی خواهند شد. سکون و تنبلی در این نقطه می تواند امنیت دارائی‌های نامشهود این شرکت‌ها را بسیار آسیب پذیر و حتی نابودی آن‌را تضمین کند.

* عضو کمیته فنی مالکیت فکری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی