اواخر سلطنت قاجار کشف شد. همان زمانی که دکل های نفتی قامت راست کردند. با گذشت هر سال پررنگ و استوارتر شدند.

شادمان بودیم. نفت را می فروشیم و درآمد کسب می کنیم. غافل از اشتباهمان.

سال ها گذشت. نزدیک به صد سال. ۱۴ دسامبر ۲۰۱۱ تلنگری جدی برای بازگشت بود. بازگشت از مسیر اشتباه وابستگی به نفت. تحریم های سختی توسط سنای امریکا علیه ایران وضع شد. هدف بانک مرکزی بود و دسترسی به درآمد حاصل از فروش نفت با مشکل مواجه شد.

آن زمان به عمق فاجعه پی بردیم. اقتصاد وابسته به نفتمان قامتش خمیده شد. پیش بینی ها از فروپاشی اقتصاد ایران حکایت داشت. اما پا پس نکشیدیم. کلید رهایی پیدا شد. رهایی از وابستگی. راه حلی برای تغییر اقتصادمان. کلید، ایجاد زیست بوم فناوری و نوآوری در کشور بود. قرار گرفتن در مسیر درست. استفاده از داشته های با ارزشمان.

پس دغدغه ای دلنشین جایگزین فروش نفت و خام فروشی شد. به تکاپو افتادیم برای شکل گیری این زیست بوم. مدد متخصصان جوان و نوآور ذهن های خلاق به کار آمد. هر سالی که گذشت یک گام به موفقیت نزدیک تر شدیم.

اما در این زیست بوم بازیگران متفاوتی نقش آفرینی می کنند. دانشگاه ها، پارک های علم و فناوری، مراکز رشد، شتابدهنده ها، صندوق های جسورانه، شرکت های دانش بنیان، استارتاپ ها و اخیرا کارخانه های نوآوری. بازیگرانی هستند که همگی دست به دست هم داده اند تا مسیر خلق ثروت از ایده ها را تسریع کنند.

ایده ها بسیارند. برای پرواز درآمدن آنها نیاز به بال است. پس حمایت های بخشی از این زیست بوم بال پرواز می شود. کارخانه های نوآوری و شتابدهنده ها در این زیست بوم هستند تا تولید محصولات فناورانه را شتاب دهند. حمایت از کسب و کارهای نوپا کار آنها است. حمایتی از جنس توسعه فناوری.

در حال حاضر بیش از ۱۰۰ مدل شتابدهنده در حوزه های گوناگون همچون تولید محتوا، زیست فناوری، نانو فناوری، آب و انرژی، آی سی تی و هوا فضا در کشورمان وجود دارند. آنها توسعه و تجاری سازی ایده های نوآورانه را هدایت می کنند. اگر ایده مناسب باشد. فضای کار در اختیار تیم های کسب و کار نوپا قرار می گیرد. فضایی پر از خلاقیت. مسیری روشن که آینده را می سازد.

برای شتاب بیشتر مربیانی با تجربه های  موفق استارتاپی در کنار آنها قرار می گیرند. کسب و کارها آموزش می بینند و پخته می شوند. مشاورانی متخصص که به سازماندهی و تقویت ایده کمک می کنند. مسیر را روشن تر کرده تا تجربه آنها توشه راه موفقیت این کسب و کارهای تازه نفس شود.

اما ارتباط با شبکه عظیم سرمایه گذاران و صنعتگران کار  کارخانه های نوآوری و دیگر شتابدهنده ها برای رسیدن سریع به محصول فناورانه است تا سرمایه اولیه برای توسعه آن در اختیار کسب و کار نوپا قرار گیرد‌. شتابدهنده ها آنها را به سرمایه گذاران خصوصا از نوع ریسک پذیر معرفی می کنند. سرمایه که ترزیق شد نفسی آرام از این کسب و کارهای نوپا خارج می شود و با تمرکز و دغدغه کمتر محصول خود را برای ورود به بازار آماده می کنند. پرقدرت مسیر را طی می کنند و تبدیل به شرکت هایی می شوند که ارزش آنها به چند ده میلیارد نیز  می رسد. الگویی مناسب از فرهنگ تولید را می توان در این مکان مشاهده کرد.

بله این زیست بوم با سرعت برای تمام حوزه ها در حال شکل گیری است تا رها باشیم. امروز به هدف نزدیک تر شدیم. گرچه تحریم ها روز به روز ظالمانه تر و سخت تر می شود اما مبارزه شروع شده است. اکنون به نقطه ای رسیدیم که سهم نفت در بودجه کشور را ۱۵ درصد کاهش داده ایم. آن هم با اتکا به ذهن های خلاق جوانهای انقلابی و پرامید این زیست بوم. مسیر طولانی است اما برای رهایی کامل از این وابستگی باید جنگید.

*مشاور معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری و دبیر ستاد فرهنگسازی اقتصاد دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری