مدیریت راهگشا
جهانگیر پرهمت*
متاسفانه بهار امسال با حوادث تأسف باری در کشور همراه شد و موجب قربانی شدن تعدادی از هموطنان و نیز خسارت زیادی به منابع اقتصادی و طبیعی کشور شد.
این حوادث که اوایل سال رخ داد ممکن است چهره ترس آسا و ناخوشایندی را در خاطره ها زنده کند، وقوع سیلاب هایی که در بعضی موارد گل روان بوده اند، بخشی از منابع آب کشور هستند که به نوعی امروز دیگر نعمتی از دسته رفته اند. سؤالی که امروزه برای آحاد جامعه مطرح است این است که آیا سیل قابل پیشگیری است؟ و سؤال بعدی اینکه آیا سیل از نظر بزرگی، شدت و گستره قابل پیش بینی است؟
سیل روانابی است که به عنوان بارش مازاد در سطح حوضه جاری می شودو بقیه بارش به چند بخش تقسیم می شود. بخشی از بارندگی توسط شاخ و برگ و تنه درختان و پوشش گیاهی جذب می شود، بخش دوم بارش گودی ها و چاله های سطح زمین را پر می کند تا اینکه تراز سطح آب برای جاری شدن در سطح زمین از سطوح برجسته اطراف ناهمواری ها بالاتر قرار می گیرد.
بخش سوم بارش در زمین نفوذ می کند و بخش چهارم در حین بارش در اثر گرمای محیط به صورت تبخیر از محیط خارج می شود. از این چهار بخش مقدار تبخیر در حین بارش ناچیز و قابل صرف نظر کردن است. بنابراین مجموع بارش رسیده به زمین به رواناب و سه بخش دیگر تقسیم می شود با این وصف در صورتی که بتوان سه مؤلفه اول را که اینجا اصطلاحاً ما به عنوان تلفات بارش از آن نام می بریم، افزایش داد همان مقدار از سهم رواناب کاسته می شود و بالعکس اگر سطوح پوشش گیاهی (شاخ و برگ، تنه ) کاهش یابد و یا ناهمواری های سطح زمین هموار شود و یا اینکه سطح زمین در مقابل نفوذ عایق تر شود رواناب افزایش می یابد. بنابراین با هر اقدامی که بتوان عوامل فوق را تغییر داد، می توان رواناب و در نتیجه سیل را کاهش و یا افزایش داد. علاوه بر این اقداماتی که مقدار نفوذ را در سطح عرصه ها افزایش می دهد و یا شرایط ماندگاری آب در سطح زمین فراهم کند از تجمیع رواناب به سمت پایین دست جلوگیری می کند.
نتیجه این که می توان مقدار حجم و دبی اوج سیل را پیش بینی و در بالادست با اقدامات مدیریتی متعددی سیل خیزی را کاهش داد. با این کار نه تنها از وقوع حادثه سیل پیشگیری می شود، بلکه بارش قبل از تبدیل به سیل موجب افزایش رطوبت خاک، تغذیه آبخوان ها، توسعه پوشش گیاهی و افزایش منابع آب می شود. بنابراین سیل یک بلا نیست و یک نعمت است.
* قائم مقام دبیر ستاد توسعه فناوری های آب، خشکسالی، فرسایش و محیطزیست معاونت علمی و فناوری
منبع: isti.ir
پایان پیام/
Send to friends