فناوری‌هــای همگــرا مجموعــه‌ای از فناوری هــای نوظهــور و درحال توســعه هســتند کــه طــی دهه هــای اخیــر در حوزه‌هـای علمـی، فنـاوری و کاربـردی مختلـف بـه یکدیگـر پیونـد خورده انـد.

در حـال حاضـر همگرایـی فنـاوری نانـو به همـراه مـواد پیشـرفته، فنـاوری زیسـتی، فنـاوری اطلاعـات و فناوری شـناختی موجـب ایجاد محصـوالت جدیـد و پیچیده می شـود کـه بـدون ایـن همگرایـی و صرفـا بـا اسـتفاده از ظرفیت هـای هرکـدام از فناوری هـا به صـورت مجـزا، میسـر نیسـت.

محصـولات جدیـد و نوآورانـه، عمدتـا حاصـل همگرایـی فناوری هـای مختلـف اسـت و دیگـر به سـختی می تـوان انتظـار داشـت کـه یـک محصـول پیچیـده، فقـط در یـک حـوزه فنـاوری دیـده شـود. از عنـوان NBIC کـه بـا کنـار هـم گذاشـتن سـر واژه هـای فناوری هـای مذکـور تشـکیل شـده بـرای اشـاره بـه همگرایـی فناوری هـا اسـتفاده می شـود.

همگرایــی فناوری هــا رونــدی اســت کــه در مراکــز تحقیقاتــی برتــر و شــرکت های پیشــرو دیــده می شــود. در ایــن فراینــد، گروه هایــی مرکــب از متخصصــان در فناوری هــای مختلــف گــرد هــم می آینــد و فناوری هــا و محصــولات جدیــدی را بــا بهره گیــری از دو یــا چنــد فنــاوری نوظهــور توســعه می دهنــد کــه همــه ایــن همگرایی هــا برای رفـع نیـاز جوامـع بشـری اسـت.

بدیـن ترتیـب، همگرایـی فناوری هـا یـک فعالیـت انسـانی و اجتماعـی اسـت. رســالت مرکــز راهبــردی فناوری هــای همگــرا معاونــت علمــی و فنــاوری ریاســت جمهوری توســعه کسـب وکارها و محصـولات همگرایـی فنـاوری اسـت.

در راسـتای رسـیدن بـه ایـن هـدف، پنـج برنامـه زیـر تدویـن شـده اسـت:

رصد فناوری های همگرا، توانمندی ها و تقاضاها و تعریف مأموریت های توسعه محصوالت همگرا ، ترویج و فرهنگسازی فناوری های همگرا در بین متخصصان، فناوران و افراد مرتبط، حمایت از توسعه زنجیره های ارزش محصولات همگرا، حمایت از توسعه سبد محصول و رقابت پذیری توسعه دهندگان کسب وکارهای همگرا و حمایت از شکل گیری و توسعه کسب وکارهای نوپا.

طـی دوره فعالیـت مرکـز راهبـردی فناوری هـای همگـرا، مطالعـات کتابخانـه ای و ارزیابی هـای میدانـی متنوعـی دربـاره نقـاط همگرایـی، همگرایـی فناوری هـا و کلان روندهـای عمومـی و فناورانـه در سـطح جهانـی و داخلـی انجـام گرفتـه اســت. نقــاط همگرایــی تلاقــی دو یــا چنــد فنــاوری از بیــن فناوری هــای زیســتی، نانــو، علوم شــناختی و اطلاعات اســت. طــی بررســی های صورت گرفتــه، حــدود 20 نقطــه همگرایــی شناســایی شــد و گزارش هایــی دربــاره برخــی از آنهـا معرفـی اولیـه تـا تحلیل هـای تفصیلـی دربـاره روندهـای جهانـی و توانمندی هـای داخلـی تدویـن شـده اسـت.

بعــد از مطالعــه ایــن نقــاط، بــا توجــه بــه پتانســیل های ذاتــی و همچنیــن ظرفیت هــای کشــور و نیــاز داخلــی، برخــی نقــاط بــه عنــوان حــوزه تمرکــز مرکــز انتخــاب شــده اند. مرکــز برای توســعه کســب وکارها و محصــولات ایــن نقــاط برنامه ریــزی کــرده اســت. نقــاط همگرایــی از قبیــل چــاپ زیســتی ســه بعــدی، رابــط مغــز و کامپیوتــر، نســل جدیــد توالی یابــی و زیســت مهندســی از جملــه مــواردی بوده انــد کــه مرکــز تـلـاش کــرده اسـت زنجیـره ارزش محصولات آنهـا را توسـعه دهـد.

یکـی دیگـر از برنامـه مرکـز بـه منظـور توسـعه محصـولات و کسـب وکارهای همگـرا، برنامـه نوپـای همگـرا اسـت. ایـن برنامـه بسـتری اسـت کـه از طریـق آن افـراد و گروه هایـی کـه بـه نمونـه اولیـه محصـوالات همگـرا دسـت یافته‌انـد شناســایی می شــوند و در قالــب دوره پیش شــتاب دهی بــا مهارت هــای کســب وکار، ارتبــاط بــا مشــتری و مقدمــات تجاری ســازی محصــول خــود آشــنا می شــوند.

در ادامــه محصــولات موفــق ایــن برنامــه بــه ســرمایه گذاران معرفــی می شـوند و تـلاش می شـود محصـول ورودی بـه برنامـه در قالـب یـک شـرکت جدیـد یـا در سـبد محصولات یـک شـرکت دیگـر بـه یـک محصـول تجـاری تبدیـل شـود.

 *رییس مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری