هنرهای تجسمی یکی از عرصه‌های مهم در دنیای هنر محسوب می‌شوند که به سبب تنوع رشته‌های آن، مخاطب زیاد و علاقه‌مندان بی‌شماری در دنیا دارد.

این عرصه به دلیل جذابیت‌های ذاتی و نیز پیشینه غنی آن در کشورهای مختلف، زودتر از دیگر حوزه‌های فرهنگ و هنر، به طور جدی وارد بازارهای اقتصادی شد و بیشتر از یک قرن است که اقتصاد آن به طور رسمی شکل گرفته و واسطه های هنری، گالری‌ها و به دنبال آن حراج های اختصاصی حول آن شکل گرفته‌اند. امروزه هم با نگاهی به آمارهای حراج های معتبری مثل کریستیز و ساتبی، چرخه مالی قابل ملاحظه آن در عرصه جهانی بسیار حائز اهمیت است.

بر همین اساس و به دنبال شکل‌گیری مفاهیم اقتصاد خلاق و توسعه صنایع خلاق در دنیا، یکی از عرصه‌هایی که در طبقه بندی محصولات خلاق جایگاه ویژه‌ای یافته، گروه هنرهای تجسمی است.

گروهی که رشته‌هایی مانند نقاشی، مجسمه سازی، عکاسی، اشیاء عتیقه و رشته‌هایی مانند گراوورسازی و دیگر محصولات تزئینی را شامل می‌شود. در گزارش‌های بین‌المللی که به وضعیت شناسی اقتصاد خلاق دنیا می‌پردازند، این گروه یکی از بخش‌هایی است که با تحلیل و بررسی آن موقعیت کشورهای مختلف و اثربخشی برنامه‌های آنها برای توسعه هنر و بسترهای اقتصادی آن مشخص می‌شود. مقوله‌ای که بی‌تردید در روندهای جذب سرمایه های بین‌المللی برای آنها بسیار راهگشا خواهد بود.

کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (آنکتاد) در آخرین گزارش جهانی خود که سال 2018 میلادی منتشر کرد، به وضعیت شناسی و تحلیل آمارهای صادرات کشورهای مختلف در خصوص محصولات تجسمی پرداخته است.

در این گزارش که مبتنی بر اطلاعات رسمی اعلام شده بر مبنای سیستم بین المللی HS در گمرک کشورهاست، وضعیت تجارت محصولات هنرهای تجسمی از منظر صادرات و واردات مورد بررسی قرار گرفته است.

این گزارش به مقایسه میان صادرات صنایع خلاق در بازه زمانی 2002 تا 2015 پرداخته است و بر اساس آن، میزان صادرات محصولات گروه هنرهای تجسمی در مجموع، 11 درصد از کل صادرات 509 میلیارد دلاری صنایع خلاق را در سال 2015 به خود اختصاص داده است. در حالی که با توجه به میزان 454 میلیارد دلاری واردات این محصولات، هنرهای تجسمی توانسته که 12 درصد از کل واردات جهانی کالاهای خلاق را به خود اختصاص دهد. آمارهایی که چه در عرصه صادرات و چه واردات، بیانگر گرایش مخاطب به محصولات این حوزه در دنیاست.

با نگاهی به جدول برترین وارد کنندگان این حوزه در دنیا، در صدر فهرست کشور آمریکا با 105 میلیاد دلار قرار دارد و به دنبال آن کشورهایی مانند فرانسه، هنگ کنگ و انگلستان قرار دارند.

این آمار بیانگر این نکته است که اقتصادهای توسعه یافته دنیا، از جمله بازارهای برجسته و مستعد برای صادرات صنایع خلاق به ویژه هنرهای تجسمی محسوب می‌شوند.

نکته قابل تامل در خصوص کشورهای در حال توسعه در عرصه تجارت محصولات هنرهای تجسمی، توجه ویژه آنها به رویدادهای داخلی و بین المللی نظیر اکسپوها و نیز جشنواره‌های هنری در این حوزه است، تا به کمک ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی آنها بتوانند، توجه بیشتری از علاقه‌مندان، مجموعه داران و موسسات فرهنگی را به خود جلب کنند.

مقوله قابل تاملی که اگر در کشور ایران نیز با راهبردی مشخص و برنامه های اجرایی در سطح ملی و بین المللی در اولویت قرار گیرد خواهد توانست تا حرکتی ارزنده را در اقتصاد هنر و صنایع خلاق ایران به ثبت رساند و بستری اثرگذار برای حضور آثار هنرهای تجسمی ایران در سطح بین المللی مهیا سازد.

اتفاقی که با توجه به ظرفیت‌های داخلی ایران و هنرمندان جوان و خلاق ایرانی، یک قابلیت بالقوه و ارزنده محسوب می‌شود و به فعلیت رساندن آن در کنار دیگر عرصه‌های صنایع خلاق ایران خواهد توانست تا سهم ایران را در بازارهای جهانی این حوزه افزایش و ارتقا دهد.

*پژوهشگر صنایع خلاق و مدرس دانشگاه