با توجه به اهمیت و کاربرد فراوان استخراج دی‌ان‌ای و آنالیز ژنتیکی آن در حوزه‌های مختلف نظیر طرح‌های تحقیقاتی و پزشکی، انتخاب روشی مناسب و قابل اعتماد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در مواردی که انجام آزمایش‌های ژنتیکی در افراد با شرایط ویژه ضرورت دارد؛ مانند افراد بالای 60 سال، کودکان زیر 3 سال و افراد با بیماری‌های خاص، نمونه‌گیری از خون با مشکلاتی همراه بوده و گاها غیرممکن است.

نمونه‌برداری از بزاق روشی ساده و قابل اعتماد برای جمع‌آوری دی‌ان‌ای برای آزمایش‌های ژنتیکی است. این روش یک جایگزین عالی برای جمع‌آوری خون است. در این روش دی‌ان‌ای را به لحاظ کیفی و کمی می‌توان مشابه خون در نظر گرفت.

با توجه به‌ضرورت تولید محصولات آزمایشگاهی بومی و با تکیه بر دانش داخلی، در سال 1399، شرکت زیستاژن آفرین طراحی و ساخت کیت‌های استخراج دی‌ان‌ای از بزاق به روش رسوبی را آغاز کرد. پس از موفقیت در این امر، برای ارتقای کیفیت این کیت‌ها در جهت افزایش سرعت استخراج، در سال 1400، تحقیقات در جهت تولید کیت‌های بر پایه تکنولوژی سلیکا آغاز و با موفقیت به انجام رسید؛ بنابراین کیت‌های استخراج دی‌ان‌ای بر پایه دو روش رسوبی و ستونی بر پایه تکنولوژی سیلیکا طراحی و به بازار هدف عرضه شد.

بافر نگه‌دارنده بزاق

نمونه بزاق، شامل مجموعه‌ای از سلول‌های بوکال و گلبول‌های سفید خون است. همچنین بخشی از بزاق شامل باکتری است؛ بنابراین تثبیت نمونه جمع‌آوری شده و مهار رشد باکتری‌های طبیعی موجود در نمونه بزاق، برای افزاش سهم دی‌ان‌ای انسانی نسبت به دی‌ان‌ای باکتریایی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای حل این مسئله، بافر نگه‌دارنده بزاق فرموله و ساخته شد.

این بافر، امکان نگهداری و تثبیت نمونه جمع‌آوری شده در دمای محیط به مدت حداقل 6 ماه و در دمای منفی 20 یا منفی 80 درجه سانتی‌گراد بیش از یک سال فراهم می‌کند. این بخش از کیت به‌طور مجزا قابل فروش است.

ویژگی‌های کیت استخراج دی‌ان‌ای از بزاق

این کیت امکان استخراج دی‌ان‌ای ژنومی از حداقل یک میلی‌لیتر نمونه بزاق را فراهم می‌کند. با استفاده از این کیت می‌توان دی‌ان‌ای ژنومی را در کوتاه‌ترین زمان و با کیفیت بالا و با روشی آسان از نمونه‌های بزاق استخراج کرد.

اگر در فرآیند نمونه‌گیری از بافر نگه‌دارنده بزاق زیستاژن آفرین استفاده شود، می‌توان مطمئن بود که بخش اعظم دی‌ان‌ای بزاق منشأ انسانی با محتوای باکتریایی بسیار پایین دارد. به‌طورکلی در روش استخراج دی‌ان‌ای از بزاق، دی‌ان‌ای استخراجی از خلوص بالایی برخورداراست.

دی‌ان‌ای استخراج شده با این کیت، دی‌ان‌ای با وزن مولکولی بالاست و می‌تواند در بسیاری از واکنش‌ها و آنالیزهای مولکولی پائین دست از جمله PCR، تعیین توالی دی‌ان‌ای و تعیین ژنوتایپ نیز مورد استفاده قرار گیرد. در حال حاضر این کیت‌ها برای آماده‌سازی نمونه‌های دی‌ان‌ای به‌صورت گسترده توسط شرکت مای اسمارت ژن برای انجام توالی یابی استفاده می‌شود.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#20