شناخت خاصیت و اثربخشی داروهایی گیاهی روشی را فراروی جامعه نهاد که از آن تحت عنوان گیاه درمانی یاد می‌شود.  یا گیاه پزشکی نیز می نامند. در این روش با استفاده از بذر، ریشه ، برگ ، پوست یا گل گیاه برای اهداف دارویی، سلامت ارتقا می‌یابد.

گیاه درمانی به عنوان روشی مرسوم در درمان مورد استفاده قرار می‌گرفت و با توسعه فناوری گیاهان دارویی و گسترش استفاده از این فرآورده‌ها، در حال تبدیل شدن به جریان اصلی در حوزه درمان است. زیرا بهبود در فرآیندهای تجزیه و تحلیل و کنترل کیفیت همراه با پیشرفت تحقیقات بالینی، ارزش داروهای گیاهی را در درمان و پیشگیری از بیماری نشان داده است.

از گیاهان دارویی، مدت‌ها پیش از ثبت تاریخ برای اهداف دارویی استفاده می‌شده است. آیورودا یک سیستم پزشکی است که اصولاً در هند انجام می شود و پیشینه‌ای تقریباً 5هزار ساله دارد.

این روش شامل رژیم های غذایی مبتنی داروهای گیاهی است، در حالی که بر بدن، ذهن و روان در پیشگیری و درمان بیماری ها تأکید دارد. اسناد تاریخی از ایران باستان، نوشته‌های دانشمندان مسلمان ایرانی و اقوام کهن دارای فرهنگ‌های بومی نشان می‌دهد در کشورمان نیز از گیاهان دارویی برای ارتقای سلامت و شفابخشی خود استفاده می‌کردند.

در حالی که دیگران سازوکارهای طب سنتی را که در آن از گیاهان درمانی استفاده می‌شد، دارای پیشینه‌ای هزاران ساله است، با توسعه فناوری‌های پیشرفته و گسترش مرزهای دانش، گیاه درمانی بیش از گذشته پیشرفت کرده است. این روش بر استفاده از بخش‌های اثربخش گیاه، شامل بخش یا بخش‌هایی که به دلیل رایحه، عطر، طعم یا خاصیت درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تکیه دارد.

گیاهان شفابخش

با شناخت خاصیت‌ گیاهان دارویی بود که گیاه درمانی توسعه پیدا کرد؛ شناخت علم از این گیاهان شفابخش، زمینه برای توجه بیش‌تر فراهم کرد و دانش گیاه‌درمانی نیز منطبق با خاصیت‌های منحر به‌فرد این گیاهان توسعه یافت.

با پیشرفت فناوری‌های عصاره‌گیری، استحصال ماده مؤثره و فرآوری، تولید محصولات و فرآورده‌هایی که در زندگی روزمره کاربردهای فراوانی دارند، رونق گرفت و ضمن ایجاد اشتغال و خلق ارزش افزوده، موجب ارتقای سلامت جامعه شد.

با توجه به این‌‌که حوزه درمان، گستردگی و حساسیت بالایی دارد، فرآورده‌های تولیدی از گیاهان دارویی، باید از کیفیت بالایی نیز برخوردار باشند. برای اطمینان از کیفیت داروهای گیاهی، محصولات تولیدی شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه گیاهان دارویی، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته و روش‌های روزآمد، موجب اثربخش روش گیاه درمانی و حفظ کیفیت داروی گیاهی می‌شود.

توسعه فناوری‌ گیاهان دارویی و رونق گیاه درمانی

داروهای گیاهی در حال حاضر به عنوان یکی از انواع مکمل های غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به صورت قرص، کپسول، پودر، چای، عصاره و گیاهان تازه یا خشک عرضه می‍‌شوند.

با حمایت‌های ترویجی و آشنایی جامعه با خاصیت‌های منحصر به‌فرد این گیاهان، استقبال از فرآورده‌های تولیدی افزایش یافته است و جامعه برای حفظ یا بهبود سلامتی خود از داروهای گیاهی استفاده می‌کنند.

بسیاری از این محصولات و فرآورده‌ها، توسط شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق حوزه گیاهان دارویی به بازار عرضه می‌شوند و نیاز کشور به این فراورده‌ها را تامین می‌کنند.

اما نوآوری‌ها تا چه میزان در توسعه گیاهان دارویی نقش دارد؟ نقش نوآوری و فناوری‌ها در حوزه گیاهان دارویی، استفاده از راه‌حل‌های اثربخش و کارآمدی است که بتواند نیازهای موجود در بازار را برآورده کند و سلامت را به ارمغان بیاورد.

این اتفاق از طریق نوآوری در فرآوری محصولات، فرآیندها، خدمات، تجهیزات و فناوری‌ها یا ایده‌های اثرگذاری که دسترسی آسان به بازارهای هدف، دولت‌ها و جامعه را ممکن می‌کند محقق می‌شود. نوآوری در حوزه گیاهان دارویی به عنوان یک ضرورت مهم و اثربخش که به بازار یا جامعه نفوذ می کند، صورت می‌گیرد.

ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با برگزاری رویدادهای ترویجی و فرهنگی، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق، توسعه پژوهش‌ها و کمک به تعریف و روزآمدی استانداردهای این حوزه تلاش می‌کند تا ظرفیت نهفته گیاهان دارویی کشور را در مسیر تحقق سلامت جامعه، ایجاد اشتغال و خلق ارزش افزوده شکوفا کند.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24