پیشرفت در زمینه دانش و فناوری از الزامات رشد و توسعه اجتماعی، اقتصادی و دیگر عرصه‌های دنیای امروز است.

برای رسیدن به این پیشرفت، نیاز است تمامی بخش‌ها به ویژه نهادهای آموزش و پژوهش به سمت و سوی نوآوری در تولید علم و فناوری حرکت کنند.

نوآوری اجتماعی و تحول‌آفرینی

نوآوری اجتماعی به عنوان یکی از اجزای زیست‌بوم نوآوری و فناوری رویکردی در مسیر حل نیازهای پیچیده اجتماعی با مشارکت و تلاش همه ذی‌نفعان جامعه، دولت، صنعت و جامعه است.

نتایج نقشه‌برداری جهانی از پروژه تحقیقاتی پیشران‌های نوآوری اجتماعی که یک هزار مورد را در برمی‌گیرد، نشان داد نهادهای آموزشی و دانشگاهی، به طور نظام‌مند در زمینه نوآوری اجتماعی فعالیت چندانی نداشته‌اند و دانشگاه‌ها فقط در 14.9 درصد از خلاقیت‌های مربوط به نوآوری اجتماعی از جامعه مورد بررسی، سهیم بوده‌اند.

همچنین سازمان‌های حوزه آموزش و پژوهش در 21 درصد نوآوری های اجتماعی شرکت داشتند.

این در حالی است که مشارکت کم‌رنگ نهادهای تحقیقاتی و آموزشی کاملاً در تضاد با نقش اساسی آن‌ها به عنوان ارائه‌دهندگان دانش در فرآیندهای کلاسیک نوآوری، یکی از ارکان مدل مارپیچ سه گانه نوآوری از جمله صنعت، دولت ، دانشگاه و همچنین بخشی ضروری از مفهوم سیستم‌های نوآوری است.

تلاش های فناورانه و دانشگاهی در زمینه نوآوری اجتماعی

برخی از کشورها نیز در نوآوری اجتماعی، گام‌های موفقی توجهی انجام داده‌اند که زمینه را برای نقش‌آفرینی بازیگران زیست‌بوم نوآوری و فناوری فراهم کرده است.

با الگوگیری از نمونه‌های موفق باید از ظرفیت بالقوه دانشگاه‌ها در زمینه نوآوری اجتماعی تا حد زیادی استفاده شود. دانشگاه ها، شرکای ایده آلی برای کمک به شکستن یا حداقل کاهش موانع متعدد نوآوری اجتماعی هستند.

آن‌ها می توانند به عنوان واسطه‌ای بین ماهیت تخریب خلاق نوآوری اجتماعی و نیاز آن به حمایت نهادی و سیاسی قرار بگیرند. ضمن اینکه دانشگاه‌ها قادرند واحد های تحقیق و توسعه مناسبی برای ارزیابی های تجربی از اثربخشی نوآوری اجتماعی را به همراه تسهیلگران نوآوری اجتماعی ارائه دهند.

برخورداری از توانمندی فنی برای تحقق نوآوری اجتماعی

همان‌گونه که برخوردار بودن از دانش فنی در زمینه های تخصصی به رشد و گسترش مشاغل مرتبط با آن‌ها کمک می کند، همچنین دانش آکادمیک در حوزه نوآوری اجتماعی نیز به متخصصان و ذی‌نفعان این بخش کمک می کند.

موسسه‌های آموزش عالی، گستره وسیعی از پشتیبانی را که ارزش افزوده واقعی برای نوآوری اجتماعی در جامعه فراهم کنند، ارائه می دهند.

بهره برداری از دانش ضمنی و مدون آن‌ها، ایجاد ظرفیت، آموزش و هدایت، استفاده از تجهیزات تخصصی، فراهم آوردن فضای واقعی و مجازی برای شبکه‌سازی، میزگردها یا امکانات شتابدهنده‌ها و نیز مهارت‌های انتخاب و ارزیابی از جمله این حمایت‌ها به شمار می‌رود.

چالش هایی که باید رفع شوند

برای دست‌یابی به موقعیت‌ها و فرصت هایی که نوآوری اجتماعی از طریق دانشگاه ها  ایجاد می‌شود باید چالش‌های مختلفی برطرف شود.

همچنین باید سه ماموریت به هم پیوسته در مورد نوآوری اجتماعی در دانشگاه‌ها نوآوری اجتماعی به بخشی مهم از راهبردهای توسعه دانشگاه‌ها، ارائه آن به عنوان یک رشته دانشگاهی در سطح کارشناسی یا کارشناسی ارشد و تحقیق و پژوهش گسترده در مورد نوآوری اجتماعی صورت بگیرد.

دانشگاه‌ها می‌توانند با دو رویکرد اساسی خود را به نوآوری اجتماعی پیوند بزنند از جمله رسمیت بخشی به فرآیندهای اندازه‌گیری بازدهی و اثربخشی نوآوری اجتماعی و پشتیبانی حرفه ای و رسمی در دانشگاه ها از نوآوری اجتماعی.

با توجه به رشد جوامع همزمان با افزایش چالش‌ها و نیازهای اجتماعی آنان، به نظر می‌رسد نهادهای آموزشی و پژوهشی می‌توانند نقشی اثربخش و کارامد برای برطرف کردن بخشی از نیازهای اجتماعی جوامع ایفا کنند.

حمایت از توسعه نوآوری اجتماعی

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با ایجاد زمینه توسعه مفهوم نوآوری در میان قشر دانشگاهی، فناور و پژوهشگران فعال در زیست‌بوم نوآوری حمایت می‌کند.

ایجاد بستر لازم برای تحقق نوآوری‌ها می‌تواند با سرریز دانش به بخش فناوری، زمینه را برای تولید محصولات دانش‌بنیان و خلاق و ورود به جامعه فراهم کند.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

24#