سهراب راهوار،عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف

در سال 1936 انیشتين امكان همگرايی گرانشي توسط ستاره ای در داخل كهكشان مطرح شد. در اين كار انیشتين اشاره كرد كه احتمال همگرايي گرانشی در داخل كهكشان بسيار پايين است. اين مساله در سال 1986 بار ديگر توسط پاچينسكی مطرح و نشان داده شد كه در صورت رصد ميليون ها ستاره ابرهای ماژلانی، در صورت وجود ماده تاريك فشرده در داخل كهكشان، نور ستاره هاي زمينه می تواند توسط اين اجرام فشرده همگرا شده و نتيجه آن تقويت نور پس زمينه خواهد بود. در سال 1993 اين آزمايش توسط دو گروه شروع شد و در نهايت اين آزمايش در سال 2001 با ارائه ماده تاريك فشرده در هاله كهكشان به پايان رسيد. در همان سال "های پاچينسكی" و "ماوو" نشان دادند كه از اين روش می توان برای كشف سيارات فراخورشيدی نيز استفاده كرد. بدين ترتيب كه وجود سياره در ستاره عدسی باعث اختلال در همگرايی گرانشي شده و می تواند الگوی تقويت نور را تغيير دهد. در سال های اخير دوباره فعاليتی گسترده برای رصد و اندازه گيری مشخصات سيارات فراخورشيدی با استفاده از اين روش شروع شده است. هدف علاوه بر پاسخ به پرسش تشكيل سيارات فراخورشيدی، شناسايي و مشخص كردن سيارات قابل زيست است. اين فعاليت ها باعث تولد علمي به نام اختر-زيست شناسی است.

مطالعه سیارات فراخورشیدی در سال های اخیر به یکی از شاخه های مهم اخترفیزیک تبدیل شده است. انگیزه اصلی این مشاهدات مطالعه شکل گیری سیارات در قرص های برافزایشی مطالعه سیاراتی است که امکان شکل گیری حیات در آنها می تواند وجود داشته باشد. در این خصوص، سرمایه گذاری وسیعی در این شاخه از علم شروع شده است و ماهواره های فضایی برای مشاهده سیارات از طریق گذر مانند ماهواره کپلر،  اختر سنجی مانند گایا و ریز همگرایی گرانشی مانند ماهواره اسپیتزر در حال انجام است. در منطقه خاورمیانه تنها گروهی که در ارتباط با گروه های بین الملی در زمینه سیارات فراخورشیدی کار می کند گروهی از ایران است و ادامه این همکاری در این زمینه ما را در مهم ترین اکتشافات نجومی سهیم خواهد کرد. 

همکاری این گروه در طرح "رصد سيارات فراخورشيدی با استفاده از ريز همگرايی گرانشی با همكاری گروه بين المللی مايندسپ" است که علاوه بر این مشارکت دانشجویان دکتری و پسا دکتری های فعال در آن، مهارت در تحلیل داده های نجومی، توسعه کامپیوتر های محاسباتی و کسب ممتد مهارت در تماس با گروه های بین المللی ما را قادر می سازد به یک شریک بلند مدت علمی در منطقه در ارتباط با پروژه های دیگر نجومی تبدیل شویم.  

منبع:isti/ir