حسن ابراهیم زاده معبود،عضو هیات علمی دانشگاه تهران

گردوی ایرانی گیاهی درختی است که به جهت ارزش غذایی بالای میوه و مرغوب بودن چوب آن دارای اهمیت تجاری فراوانی است. دانه گردو به عنوان منبع بسیار غنی از اسیدهای چرب ضروری و توکوفرول ها شناخته می شود. 52 تا70% وزن دانه گردو را روغن تشکیل می دهد که در ترکیب آن اسیدهای چرب غیراشباع غالب هستند. لینولئیک اسید که از خانواده امگا 3 است مهم ترین اسیدچرب گردو و پس از آن اولئیک اسید، لینولنیک اسید، پالمیتیک اسید و استئاریک اسید قرار دارند. از دیگر ترکیبات گردو می توان به پروتئین، کربوهیدرات، فیبر و مواد معدنی اشاره کرد. از ترکییبات فنلی دانه گردو که برای سلامتی انسان بسیار مفید هستند می توان به اسیدهای فنلی، پلی فنل ها و تانن ها اشاره کرد که به واسطه داشتن خواص پاداکسایشی اثرات مطلوبی روی سلامتی دارند. علاوه بر میوه، پوست سبز میوه  و برگ های گردو نیز اثرات دارویی بسیار زیادی دارند و در طب سنتی موارد درمانی زیادی برای آنها برشمرده اند. ترکیبات فنلی موجود در برگ هاو پوست سبز میوه مهمترین بخش متابولیت های ثانوی موجود در آنها را تشکیل می دهد. نکته مهم دیگر جنبه های ضد میکروبی و ضد قارچی و همچنین فعالیت بالای پاداکسایشی برگ و پوست سبز میوه گردو است. از طرف دیگر گردوی سیاه شرق آمریکا که به گردوی سیاه معروف بوده و بومی آمریکاست، در ایران نیز کشت شده و از آن بیشتر به عنوان پایه جهت پیوند زدن گردوی ایرانی استفاده می شود. میوه این گردو در ایران به مصرف خوراکی نمی رسد. مقایسه این دو گونه گردو از نظر ترکیبات مختلف غذایی و دارویی نظیر پروتئین ها، اسیدهای چرب و به خصوص ترکیبات فنلی و همچنین خواص پاداکسایشی عصاره های بخش های مختلف میوه و برگ می تواند به یافته های ارزشمندی منتهی شود. بدیهی است در صورتی که بخش های مختلف گیاه گردوی سیاه از نظر ترکیبات مورد بررسی به گردوی ایرانی نزدیک باشد می توان این گونه را برای جنبه های دارویی آن در سطح وسیع مورد کشت قرار داد.

اگرچه بررسی برخی ترکیبات فنلی برگ و پوسته سبز گردو در قالب استخراج ماده موثره و اثر آن روی برخی پارامترهای مرتبط با دیابت یا اثر ضد میکروبی و ضد قارچی صورت گرفته است ولی بررسی همه جانبه و مقایسه ای روی شناسایی کمی وکیفی انواع ترکیبات فنلی و تانن ها در بخش های مختلف میوه و برگ و پروتئین های دانه در گردوی ایرانی و گردوی سیاه که امروزه در ایران کشت شده و از آن به عنوان پایه برای پیوند گردوی ایرانی استفاده می شود، صورت نگرفته و به نظر می رسد نتایج این مقایسه می تواند علاوه بر استفاده های بهینه از گردوی ایرانی و بخش های مختلف آن به جز دانه در موارد دارویی و غذایی، در بکارگیری گونه گردوی سیاه در موارد مشابه نیز موثر باشد.

با شناسایی و معرفی انواع ترکیبات فنلی و میزان آنها در بخش های مختلف دو گونه گردو و همچنین ترکیبات پاداکساینده می توان مواد اولیه برخی داروها را از این گیاه تامین کرد. در کنار آن اطلاعات خوبی نسبت به گونه گردوی سیاه به دست خواهد آمد که می تواند به تصمیم گیری در مورد تولید آن به منظور تامین نیازهای دیگر علاوه بر پایه برای پیوند گردوی ایرانی، کمک کند.

منبع:isti/ir