به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست‌جمهوری، «دایاسپورا» یک مفهوم کلیدی در علوم‌اجتماعی معاصر است و به افرادی اطلاق می‌شود که امروزه در شمار تأثیرگذارترین بازیگران غیردولتی قرار می‌گیرند و همزمان بر سیاست داخلی و حوزه‌های مختلف بین‌الملل تاثیر گذارند. این کنشگران اجتماعی از روابط نظام‌مند اجتماعی، هم در میان اعضای خود و هم با جامعه میزبان شان برخوردارند. جهت‌گیری سیاسی شان بر هویتی ریشه گرفته از سرزمین مادری شان مبتنی است و در عین حال از تأثیرگذاری اقتصادی و علمی در کشور میزبان برخوردارند.

در عصر ارتباطات که دیگر موقعیت فیزیکی و جغرافیایی افراد چندان محل توجه نیست و به قول آنتونی گیدنز،  افراد دچار «از جا کندگی» شده اند، تنها تعلق هویتی به سرزمین مادری است که تابعیت افراد را معنا می بخشد، از این رو، «دایاسپورای ایرانی» به معنای «ایرانیان نخبه دور از وطن» در عین حال که یک مسأله هستند می‌توانند راه‌حل هم باشند؛ «مسأله» بدین معنا که خروج بخشی از جامعه تحصیلکرده از ایران به هر حال یک خسران است و از طرفی راه حل است بدین معنا که می توان از این ذخیره تمدنی، تعاملات و نفوذش در خارج از کشور بهره گرفت، شاهد این مدعا، بسیاری از نوآوری‌های ‌ استارتاپی است که  توسط هم وطنانی رقم خورد که تجربه مواجهه با علم روز را در خارج از کشور کشب کرده بودند.

این مواجهه توامان (دایاسپورای ایرانی هم به مثابه مساله و هم به مثابه راه حل) رویکرد این روزهای مرکز تعاملات بین المللی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری در برنامه «کانکت پلاس» است که در این رویکرد تازه ضمن توجه و التفات به بازگشت نخبگان و جذب آنها، بر همکاری با این ذخیره تمدنی توجه ویژه دارد.

چند و چون سیاست‌های این مرکز در این همکاری موضوع گفت‌وگوی ما با سید علی حسینی، معاون توسعه روابط علمی و سرمایه انسانی مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری شد که در ادامه می خوانید:

*** 

وجه ممیزه «کانکت پلاس» با «کانکت» کجا است؟ در این رویکرد تازه و پوست اندازی جدید چه هدفی را دنبال می کنید؟

«کانکت پلاس» یک پلتفرم است که پیشتر با عنوان «کانکت» طرح شده بود. امسال بر این طرح بر اساس دستور العمل جدید و پیشنهاد دکتر دهقانی  اصلاحاتی وارد و مجموعه‌ای از حمایت ها در آن پررنگ تر شد. از این رو، بحث ارتباط با صنعت، تاسیس شرکت و پروژه سربازی با جدیت بیشتری در دستور کار گرفت.

هدف ما در «کانتکت پلاس» بحث جذب و بازگشت نخبگان نیست بلکه طراحی سامانه ای برای همکاری با متخصصان خارج از کشور است‌.

همکاری به چه معنا؟

 همکاری بدین معنا که مثلا از توانمندی متخصصی که از رزومه علمی معتبر و پرباری بهره مند است در مدت زمان کوتاهی که مثلا برای تعطیلات ژانویه به ایران می‌آید، در قالب برپایی یک سخنرانی یا کارگاه آموزشی بهره لازم را برده و دانش و تخصصش را به متخصصان ساکن در کشور منتقل کنیم.

البته تاکید بر همکاری به معنای نداشتن همت برای جذب نخبگان نیست و در این حوزه هم برنامه و تسهیلاتی برای نخبگانی که به کشور باز می گردند، در نظر گرفته شده است؛ از این رو، این افراد یا به عنوان هیات علمی و محقق جذب می‌شوند یا به تاسیس یک شرکت اقدام می‌کند یا در بخش‌های تحقیق و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان مشغول به کار می‌‌شوند.

در سال های گذشته چه میزان همکاری و چه میزان جذب نخبگان داشته ایم؟

ما در چند سال گذشته چیزی حدود 9 هزار همکاری داشته ایم اما سه هزار و 700 مورد جذب و بازگشت نخبگان داشته ایم.

یکی از موضوعاتی که در «کانکت پلاس» امسال بعد رسانه ای پیدا کرد، پروژه های سربازی بود، معیار مرکز در جذب متقاضیان این طرح چه بود؟

بله همانطور که به درستی اشاره کردید، کار ویژه ای که ما امسال انجام دادیم بحث پروژه های سربازی بود، امتیاز بندی سهمیه ها و شاخصی که بنیاد نخبگان دارد، حدود 100 تا 120 امتیاز است اما ما این شاخص را به 400 امتیاز افزایش دادیم ؛بنابراین فردی که عضو هیات علمی یکی از 100 دانشگاه برتر دنیا است یا در ایران المپیادی و نفر برتر کنکور بوده است و در حال حاضر در خارج از کشور از یک شغل دائم برخورداراست و تنها دغدغه اش بیشتر کردن تردد خود به کشور است، مخاطب ما در این طرح خواهد بود.

چند پروژه در این خصوص تعریف شده است؟

 .در این راستا، امسال 170 تا 180 پروژه تعریف کرده ایم که همه پروژه ها لبه دانش هستند و بازخورد مثبتی هم در داخل و هم در خارج از کشور کسب کرده است

اما فارغ از پروژه سربازی همانطور که پیشتر در ابتدای بحث عنوان شد، طرح دیگری که امسال در کانکت پلاس در دستور کار داریم،  امتیاز  تاسیس شرکت به متخصصان ایرانی ای است که در خارج از کشور ساکن هستند، بر اساس این طرح، افرادی که در ایران شرکت ایجاد کنند و یک محصولی را توسعه دهند، حمایت های ویژه ای را دریافت خواهند کرد، مثل گرنت 500 میلیون تومانی که باهمکاری صندوق نوآوری و شکوفایی این پروژه انجام می شود که البته از داوری سخت گیرانه تکنیکال و مالی برخوردار است.

در این خصوص (تاسیس شرکت) چه تعداد ثبت درخواست داشته اید؟

در این حوزه چیزی حدود 400 پروپوزال در این شش، هفت ماه گذشته دریافت کرده ایم که خود سیگنال مثبتی است.

واقعیت این است که سامانه کانکت پلاس امروز به یک ثباتی رسیده است و تعداد پنج، شش درخواست همکاری در روز دریافت می کنیم که این عدد نسبت به سال پیش دو برابر شده است و از طریق انجمن های تخصصی ای که در اروپا هستند هم می‌کوشیم تا این برنامه را ارائه کنیم. در سویس، آلمان، اتریش، انگلیس، کانادا و آمریکا شبکه هایی داریم. دیتا بانک مشخصی هم تهیه کرده‌ایم و در مجموع 12 هزار نفر در  خارج از کشور با ما تعامل می کنند.

از دیگر برنامه های ما در کانکت پلاس ایجاد ارتباط میان متخصصان ایرانی خارج از کشور با بدنه صنعتی است و در این راستا، با چند شرکتی که طرح های تحقیق و توسعه را در اولویت خود دارند؛ مثل شرکت پویندگان، فناب، پارسا پلمیر، سیناژن توافق‌نامه هایی را انجام داده‌ایم تا خیلی از این متخصصان را به این شرکت ها منتقل‌کنیم و اسم این طرح را ایمپکت یعنی تاثیرگذاری گذاشته ایم؛ بدین معنا که تاثیری که این افراد در این شرکت ها می توانند داشته باشند خیلی بیشتر از دانشگاه است و از لحاظ اقتصادی هم به نفعشان خواهد بود این در حالی است که این شرکت دغدغه مالی چندانی هم ندارند و دنبال نیروهای توانمندی هستند که در حوزه بین الملل هم از تجربه کافی برخوردار باشد.

در این بخش چه میزان ثبت درخواست داشته اید؟

تا الان نزدیک 550 طرح را تائید کرده ایم که در مدل های مختلف همکاری دارند و احتمالا تا آخر سال به حدود 800 طرح می رسیم. در این طرح چون شبکه خوبی را از دانشگاه ها، پژوهشگاه ها و شرکت ها شناسایی کرده ایم،  توانسته ایم پل ارتباطی بین شرکت ها و متخصصان خارج از کشور باشیم. پستاک، فرصت مطالعاتی، استاد مدعو هم از دیگر برنامه های ما در کانکت پلاس است.

بیشترین میزان همکاری مربوط به کدام بخش است؟

بیشترین میزان همکاری مربوط به تاسیس شرکت بوده‌ و در این راستا، نزدیک به 400 پروپوزال دریافت کرده ایم که حدود 120 عدد از این پروپوزال ها را تائید شده و در مرخله اجرا است، بعد از آن،  پستاک است و چیزی حدود 200 پستاک تا کنون داشته ایم و در این راستا، حقوق و گرنت این همکاری یک ساله را پرداخت می کنیم.

بعد سخنرانی است و  ما چیزی حدود 120 سخنرانی و کارگاه تخصصی داشته ایم  و در آخر نظام وظیفه تخصصی است؛ بنابراین، در این طرح دیگر مرزها اهمیت چندانی ندارد، هر چند که مهاجرت متخصص و نخبه ما یک فقدان است اما همین که بتواند ارزش افزوده ایجادکند هم مغتنم است شاید حضور بعضی در خارج از کشور برای داخل مفیدتر باشد چراکه به واسطه دسترسی و امکانات بهتری که آنجا دارد، می تواند کار شبکه سازی و انتقال فناوری را از جوامع توسعه یافته تر به داخل کشور تسهیل کند.

اشاره کردید در بهره‌گیری از ظرفیت جامعه نخبگانی دیگر مرزها اهمیت چندانی ندارند و مهم این است که نخبه بتواند ارزش‌افزوده ای برای کشور به همراه داشته باشد، در این فضا دیدگاه شما درباره نخبگانی که در داخل کشور ساکن هستند اما عملا از چرخه خدمت رسانی خارج شده اند و این ارزش افزوده را به جوامع دیگر منتقل می کنند، چیست؟ چقدر از این پدیده تحت عنوان مهاجرت خاموش می توان سخن گفت؟

این مهاجرت خاموش نیست اتفاقا اینها نخبگانی هستند که درآمد ارزی دارند و این چه اشکالی می تواند داشته باشد؟ وقتی برای توانمندی  نخبه ما در داخل کشور بازار داخلی نباشد یا اشباع شده باشد طبیعتا بازار خارجی برای او جذاب تر خواهد بود. اما در خصوص اینکه معاونت علمی و به تبع آن مرکز تعاملات چه برنامه‌ای برای خارج نشدن این نخبگان از چرخه خدمت رسانی دارد، باید گفت، ارائه چنین راهکارها و سیاست هایی بیشتر  رسالت بنیادملی نخبگان  است و این بنیاد قطعا ظرفیت بیشتری در مقایسه با ما دارد، بیشتر از ما در این حوزه کار کرده و راهکارهای بهتری می‌تواند ارائه کند.

#15