به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، «تعیین ریسک گزیدگی عقرب‌های سمی ایران: پیش‌بینی‌هایی با استفاده از مدلسازی پردازه اکولوژیک و سناریو‌های تغییرات اقلیمی» عنوان طرح پژوهشی امید میرشمسی کاخکی عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد است که با حمایت بنیاد ملی علم ایران انجام شده است.

میرشمسی کاخکی با مدرک دکتری تخصصی زیست‌شناسی - علوم جانوری بیوسیستماتیک جانوری از دانشگاه تهران درباره این طرح توضیح داد: مدل‌سازی پراکنش گونه‌ها که به عنوان مدل‌سازی زیست‌محیطی یا اکولوژیکی، مدل‌سازی زیستگاه، مدلسازی توزیع بالقوه جغرافیایی نیز شناخته می‌شود؛ طی سال‌های گذشته در تعیین توزیع جغرافیایی بالقوه گونه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.

وی افزود: در این رویکرد از الگوریتم‌های کامپیوتری برای پیش‌بینی توزیع گونه‌ها در فضای جغرافیایی با استفاده از داده‌های محیطی و اقلیمی استفاده می‌شود.

این محقق و پژوهشگر در ادامه بیان کرد: استفاده از روش‌های مدلسازی پردازه اکولوژیکی در پاسخ به تخریب فزاینده زیستگاه‌ها، افزایش روند انقراض گونه‌های زیستی، اثرات گرمایش کره زمین و تغییرات اقلیمی بر تنوع زیستی رایج شد. این روش‌ها در بوم‌شناسی تعیین غنای گونه‌ای، تعیین مراکز اندمیسم، تعیین توزیع جغرافیایی بالقوه یک گونه خاص، تعیین مناسب‌ترین مکان‌های زادآوری یک گونه، ردیابی پراکنش گونه‌های مهم پزشکی، تعیین حدود گونه‌ها و تعیین وضعیت حفاظتی گونه‌های در معرض انقراض مورد استفاده قرار گرفته‌اند. 

میرشمسی کاخکی تأکید کرد: از بیش از ۱۵۰۰ گونه عقربی که تاکنون شناخته شده‌اند، گزش ۵۰ گونه برای انسان‌ها خطرناک هستند. نیش عقرب باعث طیف وسیعی از علائم می‌شود، از واکنش‌های شدید پوستی گرفته تا درگیری‌های عصبی، تنفسی و قلبی عروقی. با این حال اغلب گزش عقرب معمولاً منجر به یک واکنش ساده، دردآور و موضعی می‌شود که با مسکن و دارو‌های ضدالتهاب درمان می‌شود.

وی تصریح کرد: علاوه بر این، عقرب را می‌توان در خارج از محدوده طبیعی توزیع آن‌ها یافت، یعنی زمانی که آن‌ها به داخل چمدان‌ها، جعبه‌ها، کانتینر‌ها، یا کفش ‌می‌روند و ناخواسته از طریق جابه جایی‌های انسانی به محیط زیست انسان منتقل می‌شوند. 

این محقق و پژوهشگر در ادامه گفت: گزش جانوران سمی در بسیاری از کشور‌های خاورمیانه به‌دلیل شدت، وسعت و گستره وسیعی از اثرات بالینی توجه مقامات بهداشتی را به خود جلب کرده‌ است. براساس گزارش‌های موجود، ایران یکی از بالاترین رتبه‌های عقربگزیدگی در سراسر جهان را داراست. در بین کشور‌های خاورمیانه بیش از ۶۰ گونه عقرب که گزش اغلب آن‌ها برای انسان خطرناک است از ایران گزارش شده‌اند که از این نظر ایران بالاترین میزان تنوع زیستی عقرب‌ها را در منطقه داراست. 

وی اضافه کرد: تخمین‌ها و پیش‌بینی‌های دقیق مربوط به توزیع جغرافیایی گونه‌های عقرب‌ها می‌تواند به وسیله متخصصان سلامت عمومی در جهت تشخیص نواحی با ریسک گزیدگی بالا کمک کند. 

میرشمسی کاخکی در پایان خاطر نشان کرد: علاوه بر این، ارزیابی توزیع جغرافیایی آینده گونه‌های عقرب می‌تواند در تشخیص نواحی که در آینده به وسیله این گونه‌ها مورد تهاجم قرار خواهند گرفت، کمک کند.