حرکت رو به جلو و نگاه به آینده، با توشه‌ای که از گذشته در پس خود داریم، می‌تواند در هر حوز‌ه‌ای راه‌گشا باشد. در مورد دانش و فناوری نیز این موضوع صدق می‌کند. باید راهبردهای نوآورانه ناظر به آینده کشور زمینه را برای حرکت مستمر در مسیر پیشرفت و توسعه فناوری‌های پیشرفته منجر شود.

برای ارائه تصویری روشن و شفاف از روند حرکت فناورانه و دانشی، کشورها از ابزار آینده نگاری بهره‌ می‌برند. مجموعه‌ای از سیاست‌ها، راهبردهای خرد و کلان و همچنین مطالعه‌های تخصصی بستر را برای ترسیم دورنمای کشورها بر مبنای سطح تجربه‌های علمی و فناورانه آن‌ها است.

ترسیم تصویری روشن از آینده

مسیر آینده‌نگاری برای حرکت در مسیر علم و فناوری، به عنوان یک سیاست اصلی کشورهای خواهان حرکت در مسیر پیشرفت مورد توجه قرار گرفته است. البته چیدن ریل آینده‌نگاری علم و فناوری به حضور فعال و اثرمند تمام عناصر یک جامعه نیاز دارد.

کشورهای گوناگونی که اکنون جزو صاحبان پیشرفت در حوزه دانش و فناوری هستند، کار آینده‌نگاری را از 2 یا 3 دهه قبل آغاز کرده‌اند.

از سال 1971، تقریباً هر 5 سال یکبار در ژاپن نسبت به  سیاست‌های آینده نگاری علم و فناوری بازنگری و نظرسنجی شده است. این نظرسنجی ها برای بدست آوردن تصویری از وضعیت دانش و فناوری در آینده طراحی شده اند.

در رویکرد آینده نگارانه در حوزه دانش و فناوری، نقش مشارکت گسترده و چشم اندازهای متنوع مشخص می شود. در این حوزه مشارکت بسیاری از متخصصان و فناوران جلب می‌شود و تعامل و تبادل نظرهای گسترده، نه تنها طرف عرضه، بلکه طرف تقاضای دانش و فناوری را نیز مد نظر قرار می‌دهد.

حرکت کشور در مسیر آینده‌نگاری

 با در نظر گرفتن و آزمایش انواع روش‌ها، سازوکارها و راهبردها در نهایت به چشم اندازهایی از جامعه ایده آل ارائه می‌شود و ظرفیت‌های موجود که می تواند این چشم اندازها را تحقق ببخشد به کار بسته خواهد شد. همچنین روشهای جدیدی ایجاد می‌شود که احتمالاً آینده به آنها نیاز پیدا خواهد شد.

تلاش آینده‌نگاری در واقع پاسخ گفتن به تمامی نیازها و ضرورت‌های یک جامعه در سطح ملی است. پاسخ به این نیازها در نهایت به همراهی، هماهنگی و هم فکری در گام‌های بعدی، بین نقش‌آفرینان زیست‌بوم نوآوری منجر می‌شود.

در کشورمان نیز با تصویب شیوه‌نامه اجرای آینده‌نگاری در شورای عالی عتف و ابلاغ با امضای رئیس‌جمهوری به تصویب توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اجرایی شده است. این برنامه به الزام‌ها و ضرورت‌ها و رویکردهای گوناگونی که باید در آینده علم و فناوری مد نظر قرار می‌گیرد، زمینه اجرایی می‎بخشد.

بر همین اساس، برنامه آینده‌نگاری ملی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به دنبال ترویج و گفتمان‌سازی مبتنی بر آینده در میان ذی نفعان مختلف است.

این حرکت با انجام کارهایی چون چون ترویج و گفتمان سازی مبتنی بر آینده در میان ذی نفعان مختلف، روندیابی و مطالعه مهترین حوزه ها و تغییرات فناورانه آینده انجام می‌شود.

همچنین از دیگر برنامه‌های راهبردی این اقدام می‌توان به بررسی اولویت ها و نیازهای کشور با استفاده از مطالعات مشترک با دستگاه‌های اثرگذار در حوزه های منتخب، جریان‌سازی و گفتمان سازی با هدف ارائه نتایج مطالعات به مخاطبین و تقویت حس لزوم توجه به آینده  اشاره کرد.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24