*علیرضا جوانمردی
امروزه انرژي به منزله موتور توسعه اقتصادي، اجتماعی و بهبود کیفیت زندگی انسان تلقی می شود؛ از سوي دیگر ضعف و کارائی جریان تولید، انتقال، توزیع، مصرف و عدم وابستگی لازم به انرژي هاي مطمئن و سالم که لازمه یک سیاست توسعه پایدار است، نیز وجود دارد.بنابراین ضرورت دارد اقدامات متناسبی در حل مشکلات مرتبط با محیط زیست صورت پذیرد. به عبارت دیگر امروزه حفاظت از محیط  زیست در گرو استفاده صحیح و بهینه از منابع انرژي به ویژه انرژي هاي تجدید شونده می باشد. بدین ترتیب، استفاده از انرژي هاي قابل احیاء، اهتمام در کارائی مصرف انرژي و استفاده از آن، اعمال ملاحظات اقتصادي و مالی مناسب، حفاظت از منابع انرژي و جلوگیري از ایجاد آلودگی هاي زیست محیطی باید در صدر سیاست تولید و مصرف انرژي در مقیاس کلان در نظر گرفته شود.

در سال هاي آینده صنعت انرژي جهان با چهار محور چالش اصلی مواجه خواهد شد بطوریکه براي غلبه بر این چالش ها کشورها نیازمند نوآوری هاي قابل توجه دولت و ابتکارات صنعتی است. این چهار عنوان چالش عبارتند از :
1-    کاهش رو به رشد نفت
2-     دستیابی به امنیت انرژي
3-     مقابله با تخریب محیط زیست
4-     تامین نیازهاي رو به رشد کشورهاي در حال توسعه
انرژی هاي تجدیدپذیر از قبیل حرارت خورشید، ژئوترمال و تکنولوژی هاي بادي نشان داده اند که بر سلامت انسان نه تنها آثار سوء نداشته بلکه مصرف آنها نیز موجب کاهش انتشار گازهاي گلخانه اي می شوند .

تولید انرژي و محیط زیست
آلودگی محیط زیست و هوا ناشی از سوخت زغال سنگ و نفت و رهاسازي دي اکسید کربن در هوا موجب بروز خسارات و نابسامانی هاي فراوانی جهت اسکان بشر در شهرها و روستاها شده است. تحقیقات نشان داده که چنانچه کشورها با استفاده از یک منبع، انرژي مورد نیاز خود را تامین نمایند. میزان مرگ و میر با توجه به مقدار و نوع مختلف انرژي بسیار متفاوت خواهد بود. در حال حاضر گاز، کمترین مرگ و میر انسانی را دارا بوده، انرژي هسته اي 3 برابر، انرژي برقابی 4 برابر، انرژي حاصل از نفت 20 برابر و انرژي حاصل از زغال سنگ 60 برابر خطر مرگ و میر را افزایش خواهد داد و نتیجه آنکه انرژی هاي فسیلی چندین برابر انرژي هسته اي براي سلامت انسان و محیط خطرآفرین است.

به منظور کاهش گازهاي گلخانه اي مجموعه اي از راهبردها شامل بازنگري و اصلاح الگوهاي مصرف، افزایش بهره وري، جایگزینی انرژیهاي تجدیدپذیر و کم آلاینده، برقراري ساز و کار محدودیت و تجارت آلاینده ها و همچنین ذخیره گازهاي گلخانه اي و در صدر آنها دي اکسید کربن مورد توجه صاحب نظران سازمان محیط زیست قرار گرفته است. تعاملات اقتصادي موجب شده که در بین این راهبردها ذخیره دي اکسید کربن جایگاه ویژه اي را در زمان کوتاه و میان مدت به خود اختصاص دهد .

از دیدگاه زمین شناسی ساختارهاي مناسب جهت ذخیره دي اکسید کربن به سه گروه کلی تقسیم می شوند :
اولین گروه که داراي بیشترین ظرفیت انباشت دي اکسید کربن در کره زمین به شمار می روند ساختارهاي آب شور میباشند .
دومین گروه مخازن تخلیه شده نفت و گاز بوده که این مخازن به عنوان ظرفی ایمن براي نگهداشت دي اکسید کربن شناخته شده و با توجه به خصوصیات مناسب این گاز براي بازیافت هیدروکربنها از لحاظ اقتصادي نیز داراي توجیه می باشد .
سومین گروه نیز بسترهاي غیر قابل استخراج زغال سنگ بوده که براي ذخیره دي اکسید کربن و بازیافت گاز متان از آن استفاده می شود.

منابع گاز تزریقی در بسیاري از این پروژه ها شامل نیروگاه ها و کارخانجات با مصرف سوخت فسیلی یا دي اکسید کربن استخراج شده همراه با هیدروکربن ها و گاز اسیدي جداسازي شده در مراحل شیرین کردن گاز طبیعی است. علیرغم جذابیتهایی که براي ذخیره زیرزمینی دي اکسید کربن به عنوان راه حلی عملی و اقتصادي براي مقابله با بخشی از مشکل تغییرات آب و هوایی وجود دارد، نگرانی هاي شدیدي نیز شامل نشت آن به سطح زمین یا آلوده شدن آب هاي شیرین زیرزمینی، زمین لرزه هاي القایی، تغییر شکلهاي سطحی و عمقی زمین و بروز برخی تبعات اجتماعی- منطقه اي هم وجود داشته که ضرورت دارد کارشناسان زمین شناسی تمهیدات لازم را بکار گیرند .

* معاون برق و نیرو ستاد توسعه حوزه انرژی معاونت علمی