در حال حاضر استفاده از نوآوری و کارآفرینی اجتماعی در سراسر جهان با شتاب بالایی در حال توسعه است. گواه این امر نیز با توجه به تاسیس موسسات، شیوه‌ها، اطمینان‌پذیری و اثرات مثبت ازنوآوری اجتماعی است.

نوآوری اجتماعی در حال تغییر کارکرد دولت‌ها، روش دستیابی جوامع به اهداف خود و مسیر کسب و کارها است. با توجه به تاثیرات شگرفی که استفاده از نوآوری‌ها  در سال‌های اخیر برای رفع چالش‌های اجتماعی نظیر فقر، بیکاری، محرومیت از تحصیل، مسکن و ...  داشته است، اهمیت این شیوه برای تاثیرگذاری در حوزه اجتماعی به‌طور فزاینده‌ای در سراسر جهان روبه افزایش است.

از این رو، راه‌اندازی و حمایت از موتور نوآوری‌های اجتماعی نیازمند آن است که تامین مالی و سرمایه‌گذاری لازم برای حمایت و اجرای پروژه‌های بخش نوآوری اجتماعی صورت بگیرد. در ادامه، دو روش موثر برای تامین مالی در زمینه نوآوری‌‌های اجتماعی بررسی می‌شوند.

شکل گیری همکاری میان بخش دولتی و خصوصی

روش Social impact bonds «اوراق قرضه تاثیر اجتماعی»، یکی از روش‌های تامین مالی برای نوآوری‌های اجتماعی است. در این روش، یک همکاری منحصر به فرد میان بخش دولتی و خصوصی شکل می‌‌گیرد. در قراردادی که بین دو طرف حاصل می‌شود، سرمایه‌گذارانی که در حوزه پروژه‌های با تاثیرگذاری اجتماعی فعال هستند، موافقت می‌کنند تا سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک پروژه با توان خدماتی بالا را فراهم کنند.

دولت‌ نیز که طرف دیگر قرارداد است متعهد می‌شود که اگر پروژه به نتیجه مورد نظر در ایجاد ارزش عمومی و اجتماعی دست یابد، سرمایه اصلی این افراد را به‌علاوه سود، به آن‌ها بازگرداند. این نوع از تامین مالی می‌تواند در پروژه‌های مختلفی از نوآوری‌های اجتماعی استفاده شود.

برای مثال، هدف پروژه ممکن است کمک به مادرانی فقیر باشد تا فرزندان خود را با سلامت و رعایت نکات بهداشتی به دنیا آورند یا ممکن است شامل آموزش‌های شغلی و پرورش‌ مهارت‌های پناهجویان و مهاجران باشد. در هر صورت، هدف روش “ Social impact bonds”  آن است تا ریسک‌های مالی در زمینه نوآوری اجتماعی را از بخش عمومی (دولت) به بخش خصوصی منتقل کند و در این مسیر، یک پروژه با همکاری‌ شرکای مختلف را شکل دهد تا تاثیرات معناداری در زمینه اجتماعی حاصل شود.

در این شیوه تامین مالی، ابتدا دولت مسائل اجتماعی را شناسایی می‌کند و برای رسیدن به اهدافش در این زمینه، تصمیم به همکاری با یک واسطه مالی می‌گیرد. در ادامه، دو طرف در زمینه یک ساختار مالی مناسب برای پروژه مورد نظر به توافق می‌رسند. پس از اینکه سرمایه‌گذاران مایل به همکاری در این حوزه جذب شدند، تامین سرمایه انجام می‌شود. در مرحله بعدی، خدماتی مطرح‌شده در پروژه، به جمعیت هدف ارائه می‌شود و البته، این خدمات به‌طور مرتب توسط مجریان طرح رصد می‌شوند.

این پروژه‌ها در صورت عملکرد صحیح، در زمینه‌های مختلفی مثل کمک به تولد فرزندان افراد فقیر در شرایط ایمن و بهداشتی، کمک به کودکان بی سرپرست، اشتغال زایی و آزادی زندانیان دارای بدهی‌های مالی، اثرات قابل‌توجهی بر جای می‌گذارد.

پس از عملیاتی شدن پروژه، یک نهاد بی‌طرف، کار ارزیابی تاثیرات پروژه را بر اساس معیارهایی که از پیش تعیین‌ شده‌اند، انجام می‌دهد. اگر پروژه موفقیت‌آمیز باشد، دولت سرمایه و سود آن را به سرمایه‌گذاران باز‌ می‌گرداند. البته دولت به تناسب میزان اثربخشی که پروژه داشته است، پول پرداخت می‌کند.  نخستین تامین مالی از طریق اوراق قرضه تاثیر اجتماعی در سال 2010 در بریتانیا انجام شد. امروزه، بیش از 160 پروژه در 28 کشور جهان وجود دارد که از این طریق تامسن مالی می شوند.

تامین مالی جمعی با پلتفرم‌های آنلاین

یکی دیگر از مدل‌های تامین مالی در حوزه‌های نوآوری اجتماعی، تامین مالی جمعی است که توسط پلتفرم‌های آنلاین انجام می‌شوند. در این روش، ایده اصلی این است که تعداد بالایی از سرمایه‌گذاری‌های کوچک و جزیی از افراد متعددی جمع‌آوری شود تا تامین مالی پروژه‌ها را فراهم کند.

در این روش، هر فرد سرمایه‌ای بسیار اندکی را به یک پروژه اختصاص می‌دهد؛ با این‌حال، ممکن است جمع تعداد بالایی از همین مبالغ اندک، تامین مالی لازم برای بسیاری از پروژه‌ها را انجام دهد. در این روش، هر فرد می‌تواند تصمیم بگیرد که در کدام پروژه سرمایه‌گذاری کند؛ از این طریق، افراد نه‌تنها در تامین مالی سهیم می‌شوند، بلکه می‌توانند در مورد جوانب مختلف هر پروژه نیز به گفت‌و‌گو بپردازند و بازخورد خود را به تیم توسعه‌دهنده پروژه منعکس کنند.

در تامین مالی جمعی، سرمایه‌گذاران نسبت به سرمایه‌گذاران سنتی، اطلاعات بیشتری از جزئیات و روند پروژه‌ها خواهند داشت. برای نمونه، آن‌ها می‌توانند میزان حمایت از پروژه توسط دیگر سرمایه‌گذاران را بسنجند. دسترسی به این اطلاعات می‌تواند یک معیار در زمان تصمیم افراد برای سرمایه‌گذاری در یک پروژه باشد. در صورتی که پروژه مرحله سودآوری برسد، افراد می‌توانند سرمایه خود را به همراه سودشان دریافت کنند.

شناخت پلتفرم محبوب تامین مالی جمعی

انیندیگوگو، یک پلتفرم تامین مالی جمعی بر اساس پاداش به سرمایه‌گذاران است که از کسب‌و‌کارها و بنگاه‌های کوچک و نوآورانه حمایت می‌کند. این پلتفرم به کاربران امکان می‌دهد تا پیش از آغاز فرایند تامین مالی ایده خود را در این بستر منتشر کنند و زمانی که کمپین اصلی تامین مالی به پایان رسید، تبلیغات محصول خود را ادامه دهند. این پلتفرم در سال 2008 توسط دانا رینگلمن، سالوا روبین و اریک شل تاسیس شد.

از آن زمان تاکنون، انعطاف بالای ایندیگوگو و حمایتش از کارآفرینان، آن را به یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های تامین مالی جمعی تبدیل کرده است. این پلتفرم تاکنون بیش از 800 هزار پروژه خلاقانه را حمایت کرده و دارای 9 میلیون حامی (سرمایه‌گذار) فعال در بیش از 235 کشور جهان است. این پلتفرم، کارمزدهای بسیار اندکی را از مبالغی که توسط حامیان به یک پروژه تخصیص می‌یابد دریافت می‌کند که 5 درصد است. البته پلتفرم ایندیگوگو برای پروژه‌های خیریه، کارمزد دریافت نمی‌کند.

این سرویس تامین مالی جمعی به مالکان پروژه‌ها امکان می‌دهد تا در بسیاری از زمینه‌ها اقدام به راه‌اندازی کمپین تامین مالی کنند. افراد می‌توانند پروژه‌های خود را در زمینه‌های مختلفی مثل خرده فروشی، فناوری و نوآوری، انرژی، غذا و نوشیدنی، مسکن، سلامتی و تندرستی، حمل و نقل، حقوق حیوانات و حقوق بشر در پلتفرم ایندیگوگو قرار دهند و برای پروژه خود تامین مالی کنند.

 همه افراد بالای 18 سال و افراد بالای 13 سال که دارای رضایتنامه والدین باشند، می‌توانند پروژه‌ خود را برای تامین مالی در ایندیگوگو قرار دهند. کاربران نمی‌توانند پروژه‌های غیرقانونی را در این پلتفرم قرار دهند یا از محصولاتی حمایت کنند که می‌تواند برای دیگران مضر باشد. سلاح، الکل، و مواد مخدر در پلتفرم تامین مالی جمعی ایندیگوگو ممنوع است.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری