*نورا برزکار

زیست‌شناسی دریا رشته‌ای است که دانشجویان را با انواع جانداران آبزی، مسائل مربوط به سازگاری‌ها و توانایی‌های ظاهری و بیولوژیک و چگونگی بهره‌گیری از این منابع عظیم آشنا می‌کند و آن‌ها را ازلحاظ علمی در زمینه شناسایی موجودات آبزی و ترکیبات زیست فعال موجود در آن‌ها و کاربرد آن‌ها در زمینه‌های مختلف توانمند می‌سازد.

علاوه بر این, این علم به بررسی خصوصیات اکولوژیک سیستم‌های آبی و شناسایی آلودگی‌های زیستی و غیر زیستی تأثیرگذار بر آب‌های سواحل، دریا و اقیانوس می‌پردازد و راهکارهای مقابله با این عوامل مخرب و حفاظت و نحوه بهره‌برداری پایدار از این منابع را به دانشجویان این رشته می‌آموزد.

عوامل محدودکننده‌ای مثل تحریم‌ها به شکل مستقیم بر میزان بازار کار این رشته تأثیر محسوسی نخواهد داشت. اما, علی‌رغم برتر بودن این رشته علمی در سطح جهان و پتانسیل بالای آن، متاسفانه در کشور عزیزمان ایران، همواره چالش اشتغال برای دانش‌آموختگان این رشته وجود دارد که دلیل اصلی این چالش ماهیت این رشته است که بیشتر جنبه نظری دارد.
اما امید است در آینده نه‌چندان دور شاهد پیشرفت گسترده‌تر و برنامه‌ریزی هوشمندانه‌تری در رابطه با مسئله اشتغال این رشته کاربردی دریایی باشیم تا بتوانیم از این نعمت عظیم خدادادی بهترین استفاده را در صنایع مختلف پزشکی، دارویی، غذایی، آرایشی بهداشتی، چرم‌سازی و غیره داشته باشیم.

به‌طور کلی هر ارگان و سازمانی که به نحوی مرتبط به دریا و سواحل باشد، می‌تواند مقصدی برای دانش‌آموخته‌های این رشته باشد که برای مثال می‌توان به سازمان محیط‌زیست، سازمان شیلات، پژوهشگاه‌های مربوطه مثل؛ پژوهشگاه اکولوژی دریای عمان و خلیج‌فارس در بندرعباس و دیگر موارد اشاره کرد.
ازنظر شرایط تحصیل، حتی در مقاطع تحصیلات تکمیلی و دکتری نیز منعی برای حضور خانم‌ها وجود ندارد تصریح کرد: امروزه بیشتر دانشجویان در این رشته متشکل از خانم‌ها هستند.
ازنظر شرایط کار نیز، در صورت مهیا شدن فرصت شغلی، یک دانش‌آموخته خانم همانند دانش‌آموخته‌ی آقا، توانایی‌های لازم را دارد.
اما بعضی از فرصت‌های شغلی در هر یک از گرایش‌ها که جنبه‌ی فعالیت میدانی دارند مانند فعالیت‌های اکولوژیکی می‌تواند برای خانم‌ها مقداری مشکل باشد، اما در صورت وجود علاقه، می‌توان گفت تفاوتی برای خانم‌ها و آقایان چه ازنظر تحصیل و چه ازنظر کار، وجود ندارد.
رشته زیست‌شناسی دریا دارای گرایش‌های جانوران دریا، بوم‌شناسی (اکولوژی) دریا، گیاهان دریا، آلودگی دریا و زیست‌فناوری دریا است که البته انتخاب گرایش در مقطع ارشد انجام می‌شود.
شرایط ادامه تحصیل در خارج از کشور در این عنوان رشته، تفاوتی با دیگر رشته‌ها ندارد.
امروزه امکان تحصیل در این رشته تا بالاترین مدرک دانشگاهی وجود دارد پس شرایط پیشرفت در این رشته در کشورمان فراهم است.
دانشگاه‌های هرمزگان، علوم و فنون دریایی خرمشهر، علوم دریایی چابهار، شهید بهشتی، تربیت مدرس و دانشگاه علوم تحقیقات تهران، در سال‌های تحصیلی مختلف با ظرفیت‌های متفاوتی اقدام به پذیرش دانشجو می‌کنند.
در چند سال اخیر تنها شاهد اعطای بورسیه برای اعضای هیئت علمی این رشته بوده‌ایم. همچنین در سال 94 ظرفیت اختصاص داده‌شده برای اعزام دانشجویان پذیرفته‌شده در این مقطع تنها یک نفر بوده است.
اما علاوه بر بورسیه‌ی وزارت علوم، دانشجویان علاقه‌مند با بررسی و پیگیری‌های خود می‌توانند از شرایط بورسیه دانشگاه‌های خارج از کشور چه در مقطع ارشد و چه در مقطع دکتری، برخوردار شوند که این نوع بورسیه‌ها شرایط و قواعد خاص خودش را دارد و با توجه به نوپا بودن این رشته استقبال از انواع بورسیه‌های تحصیلی وجود دارد.
متأسفانه شرایط لازم برای برقراری ارتباط علم و صنعت فراهم نشده است و به نحوی زنجیره علم از صنعت جدا است. دلیل اصلی این جدایی، جنبه آموزش محور بودن آن است.
می‌بایست دانشجویان را به سمت ایده‌های نوین و نوآورانه هدایت و تشویق کرد و دانشجویان را آگاه و مشتاق بر فعالیت‌های صنعتی و کارآفرینی ساخت.
مرکز رشد دانشگاه سعی در استقبال و حمایت از دانشجویان کارآفرین را داشته و دانشکده‌ی علوم و فنون دریایی که ارائه‌دهنده‌ی این رشته از مقطع کارشناسی تا دکتری است دارای فعالیت بیشتری بوده به‌نحوی‌که همواره دانشجویان این رشته در این دانشکده در جشنواره‌ها، همایش‌ها، نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌ها حضور پررنگ دارند و علاوه بر این شاهد کسب رتبه و افتخار از سوی دانشجویان نیز بوده‌ایم.
*نورا برزکار کارشناس حوزه دریا
پایان پیام/32