آب مفیدترین و مهمترین منبع حیات است و زندگی به آن وابسته است. هنگامیکه فاضلاب تصفیه می شود تا به محیط برگردد، یک محصول جانبی نیمه جامد و ماده مغذي غنی که لجن نامیده می شود تولید می‌شود.
به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، با گسترش روزافزون جمعیت، میزان فاضلاب تولیدي نیز افزایش قابل توجه ای یافته است. تصفیه خانه هاي مورد استفاده به منظور تصفیه فاضلاب از روش هاي متداول فیزیکی و بیولوژیکی براي تصفیه فاضلاب استفاده می کنند؛ اما امروزه فرایند لجن فعال بطور گسترده اي براي تصفیه بیولوژیکی در سرتاسر جهان استفاده می شود.
علت اصلی استفاده از این روش اقتصادي بودن و راهبرد آسان آن است. همچنین کیفیت پساب تولیدي در این تصفیه خانه ها قابل قبول است. اما در نتیجه استفاده از این روش مقدار قابل ملاحظه اي لجن مازاد دفعی تولید می شود که باید دفع شود.
از جهتی دیگر تصفیه فاضلاب در چندین ساعت انجام می شود، در حالیکه پردازش لجن تولید شده و آماده سازي آن براي دفع یا استفاده مفید در چندین روز و یا حتی در چندین هفته صورت می گیرد و مستلزم استفاده از تجهیزات پیچیده بیشتري است. به این دلیل است که هزینه مدیریت لجن 40 تا 50 درصد کل هزینه هاي تصفیه فاضلاب است
بنابراین عمل‌آوري، استفاده مجدد و دفع لجن فاضلاب باید با توجه به هزینه اثر بخشی مدیریت شده و قوانین زیست محیطی و بهداشتی در این زمینه مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهمترین اهداف در استفاده مجدد و دفع لجن فاضلاب و نیز هنگام عمل‌آوري لجن از بین بردن میکروبهاي بیماري زا و کاهش جذب ناقلین است.
مدیریت غلط و نادرست استفاده مجدد از لجن باعث بروز خطراتی هم براي سلامتی عمومی و هم براي محیط زیست خواهد شد. آلاینده هاي بالقوه در لجن شامل نیتروژن، فلزات، پاتوژنها و ترکیبات آلی مصنوعی است.
سوال مهمی که به وجود می آید این است که آیا لجن کلا یک نخاله و محصول زائد است؟ آیا می توان آن را به عنوان یک منبع مورد استفاده قرار داد؟ و می توان پاسخ داد که مطمئنا لجن غیر قابل استفاده نیست ولی در صورت دورریز بدون هیچ فرآوری، باعث تبدیل لجن به نخاله می شود.

روش‌های زیستی در مدیریت لجن
تولید کمپوست یکی از این روش ها است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی شهرهاي کشور و وجود زمین هاي بایر فراوان در اطراف شهرها و همچنین ویژگی هاي خاص لجن تولیدي درتصفیه خانه ایران که بخش اعظم آن ها را مواد آلی تشکیل می دهد، تولید کمپوست می تواند مدنظر قرار گیرد.
تولید کمپوست با استفاده از باکتري ها و میکروارگانیسم هاي هوازي امکانپذیر شده است. در فرآیند کمپوست سازي، فعالیت زیستی پیچیده، باعث افزایش دماي توده لجن شده و از این طریق بسیاري از باکتري ها و انگل هاي بیماري زا از بین می رود و از طرفی دیگر، مصرف جامدات فرار و کاهش مواد آلی باعث تثبیت توده لجن شده و تولید کمپوست می شود.
عواملی مانند دما، رطوبت، pH، مواد مغذي آلی و غلظت اکسیژن در این فرآیند نقش تعیین کننده اي دارد و تمامی این پارامترها باید در طی فرآیند، کنترل و بهینه سازي تا کمپوستی با کلاس بالا تولید شود.

تولید سوخت زیستی با استفاده از لجن
با توجه به مشکلات پیشروی جهان با کاهش منابع سوختی استفاده از سوخت هاي زیستی بیش از پیش مورد توجه است و از جهتی دیگر بسیاري از کشورها با مشکل تولید لجن و مدیریت آن روبرو هستند. ایران با وجود داشتن منابع فسیلی نسبت به سایر کشورها با این دو مشکل در سال هاي آینده روبرو خواهد بود به گونه اي که هم اکنون نیز وجود انباشتگی لجن تولیدي در تصفیه خانه هاي تهران بیانگر وخامت این مشکل زیست محیطی است.
یکی از روش هاي بهره گیري از لجن به عنوان سوخت زیستی، استفاده از هاضم هاي بی هوازي است. در این روش، لجن با استفاده از باکتري هاي بی هوازي هضم می شود، در طی این فرآیند، باکتري هاي متان زا فعالیت عمده داشته و گاز متان تولید می شود.
پایان پیام/23