*بهنام سور

وقتی در مورد هوش مصنوعی سخنی به میان می آید بی گمان کلماتی همچون ربات، کامپیوتر یا ماشین حساب تداعی می شود. شاید بتوان آلن تورینگ را بنیانگذار هوش مصنوعی نامید. کسی که مهمترین جایزه علمی رایانه به افتخار وی جایزه تورینگ نام گرفته است. فیلم بازی تقلید تاثیر بسزای او را در این زمینه به خوبی نشان داد.

شاید مهمترین خصیصه ای که ما انسان ها را از سایر موجودات جدا می کند توانایی بالای ما در یادگیری است. ما اطلاعات را یاد می گیریم طبقه بندی و در مواقع لزوم استفاده می کنیم. اگر کامپیوترها توانایی یادگیری داشته باشند یعنی قدمی دیگر به ما نزدیک شده اند. یادگیری قوی کلیدی برای استفاده بیشتر از زبان شد. یکی از مهمترین اهداف هوش مصنوعی ساخت دستگاهی برای تجزیه و تحلیل هر چه بهتر زبان است. در سال 1956 آرتور ساموئل یکی از پیشگامان یادگیری ماشینی توانست کامپیوتری بسازد که می توانست چکرز "بازی جنگ نادر" بازی کند. دیری نپایید که این کامپیوتر اجازه داد تا بارها و بارها با خودش بازی کند و یاد بگیرد. شاید این آغاز رقابت انسان و ماشین به صورت ملموس بود.

البته مبارزه میان انسان و کامپیوتر تاریخی طولانی دارد. اما سال 2017 شاهد بروز پدیده ای در دنیای شطرنج بود. یک نرم افزار قدرتمند شطرنج که با الهام از نحوه یادگیری انسان و پلاستیسیته عصبی ساخته شد. تنها پس از 4 ساعت تمرین با خود توانست قدرتمندترین نرم افازر شطرنجی دنیا یعنی استاکفیش را شکست دهد.

آلفا صفر با تکرار این پیروزی ها ثابت کرد که چندان هم این اتفاق شانسی نبوده است. این پدیده نشان گر این است که افزایش دانش ما در مورد نحوه کارکرد مغز انسان و تجزیه، تحلیل داده ها و همچنین استفاده از حافظه کاری هنگام حل مسئله می تواند به ما در ساخت فناوری های پر بازده تر در حوزه تحلیل داده ها کمک شایانی کند.

در واقع اگر از لحاظ تکاملی هم به مغز بنگریم می توان آن را کارآمدترین ارگان در حیطه یادگیری دانست که در طی میلیاردها سال به وجود آمده است. نکته جالب این که آلفا صفر مانند انسان می توانست فکر کند و سوارهایش را برای رسیدن به یک وضعیت پوزیسیونی بهتر قربانی کند (کاری که معمولا کامپیوترها انجام نمی دهند چون اصطلاحا خسیس هستند).
ویسواناتان آناند قهرمان هندی شطرنج جهان که سال ها است در زمره ده بازیکن برتر جهان قرار دارد در این باره جمله جالبی گفته است: شاید تنها 4 ساعت برای رسیدن به پیشرفتی که ما در طی 1500 سال در شطرنج داشته ایم کافی بوده است، آری یک نرم افزار کامپیوتری با استفاده از الگوریتم های حاکم بر علوم اعصاب و مغز می تواند ره صد ساله را یک شبه بپیماید.

*عضو ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی