محققان کشورمان هم گام با پژوهشگران در سایر کشورها به تولید دانش و افزایش مهارت های این حوزه اقدام کرده اند. با تلاش آنها در سال های اخیر مطالعات متنوعی در حال انجام است که پس از طی مراحل مطالعات آزمایشگاهی، مطالعات حیوانی کوچک و بزرگ و فازهای مختلف کارآزمایی بالینی، هم اکنون مراحل پایانی خود را سپری می کنند و در آستانه ورود به بازار ارائه خدمات بالینی قرارگرفته اند.

8 حیطه بالینی برای ارائه خدمات سلول درمانی در آینده نزدیک هدف گذاری شده است که در زیر با آنها آشنا می شویم.

البته قدیمی ترین نوع درمان های سلول در ایران پیوند سلول های بنیادی خونساز در حیطه بیماری های هماتولوژی و انکولوژی است که در تقسیم بندی زیر قرار نگرفته است.

1.بیماری های سیستم اسکلتی

سلول درمانی به درمان بیماری های سیستم اسکلتی کمک می کند. شکستگی های جوش نخورده جزء بیماری های سیستم اسکلتی هستند که سلول درمانی امید درمان را در این بیماران افزایش داده است.

2.بیماری های پوستی

«ویتیلیگو» یکی از بیماری های پوستی در دنیا است که نرخ شیوع آن در دنیا میان 1 تا 2 درصد است. مطالعات نشان داده است که حدود 10 درصد افراد مبتلا به بیماری حائز شرایط سلول درمانی هستند. در حال حاضر، خدمات ســلول درمانی به بیماران «ویتیلیگو» در برخی شرکت های دانش بنیان ایرانی ارائه می شود. البته از سلول درمانی می توان برای بیماران دچار سوختگی و همچنین رفع چین و چروک نیز استفاده کرد.

3.بیماری های قلبی

میزان شیوع حمله قلبی در جوامع مختلف بین 5/2 تا 5/5 درصد گزارش شده است. که از این تعداد حدود 42 درصد از بیماران پیش از رسیدن به اورژانس و 10-1 درصد بعدها در اثر آسیب وارده به ماهیچه قلب از دست می‌روند. در گزارشی که سازمان بهداشت جهانی در سال 2004 منتشر کرد، ایران به لحاظ میزان مرگ و میر ناشی از حمله قلبی در جهان در رتبه 37 قراردارد.

مطالعات پیش بالینی و بالینی بسیاری طی15 سال گذشته انجام شده که به بررسی توانایی های مختلف سلول های بنیادی مختلف از جمله ســلول های بنیادی مشتق از عضله، مغز اســتخوان، چربی و قلب در بهبودعملکرد قلب، کاهش تغییر شکل بطن و بازسازی آن در انواع نارسایی قلبی پرداخته است و نتایج امیدوار کنندهای را نشان دادند.

4. بیماری های چشمی

سوختگی قرنیه  یکی از بیماری های چشمی است که می تواند ناشی از عوامل فیزیکی یا شیمیایی باشد. در حال حاضر سوختگی های شیمیایی قرنیه تحت درمان با پیوند قرنیه قرار می گیرند. سالیانه حداقل 3000 تقاضای بالقوه برای پیوند قرنیه وجود دارد. بر اساس پیشرفت های اخیر در حوزه دانش سلول های بنیادی و پزشکی بازساختی، زمینه پیوند سلول های بنیادی برای درمان سوختگی های شیمیایی قرنیه فراهم شده و تلاش ها برای  ثبت این روش درمانی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وکسب مجوز برای مراکز درمانی در حال پیگیری است .

البته آسیب شبکیه نیز از دیگر بیماری های چشم است که در شرایط کنونی درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد اما سلول های بنیادی نوید بخش درمان های جدید هستند.

5.ایمنی درمانی سلولی سرطان

میزان بروز ســرطان در نقاط مختلف جهان رو به افزایش اســت. دانشــمندان معتقدند که این مسأله به تبع رشد جمعیت، گسترش رفتارهای مسبب سرطان نظیر بی تحرکی، استفاده از غذاهای پرکالری و فرآوری شده، سیگار کشیدن و همچنین افزایش آلودگی های محیطی رخ داده اســت.

میزان بروز سالانه سرطان در ایران بر مبنای اطلاعات پروژه GLOBOCAN سازمان بهداشت جهانی، حدود 93 هزار  نفر تخمین زده شده است. ایمنی درمانی سلولی یکی از راهکارهای امیدبخش برای این بیماران است.

همچنین نخستین شرکت دانش بنیان با حمایت های ستاد توسعه علوم و فناوری های سلول های بنیادی معاونت علمی و فناوری موفق شد تا اولین محصول خود را در این زمینه تولید کند. البته چندین شرکت دیگر نیز در کشور اقدام به تولید محصول مشابه در زمینه ایمنی درمانی کرده اند که امید است به زودی این اقدامات بتوانند پاسخگوی نیاز سیستم درمان و بیماران باشند.

6.بیماری های مغز و اعصاب

ام اس، فلج مغزی و آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس از بیماری های مغز و اعصاب است که سلول درمانی به درمان آنها کمک می کند.

ام اس یک بیماری التهابی خودایمنی درگیر کننده سیستم اعصاب مرکزی است. فلج مغزی نیز ازدســته بیماری های ناتوان کننده مزمن سیستم حرکتی در کودکان است. سلول های بنیادی پیش ساز به دست آمده از خون بند ناف برای درمان بیماری ها و آسیب های گوناگون مغزی امیدوار کننده هستند. آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس نیز بیماری تخریب کننده اعصاب سیستم حرکتی است.

سلول های بنیادی نوید دهنده تحولات بزرگ در درمان این بیماری ها هستند.

7. بیماری های گوارشی

افراد بسیاری از بیماری های گوارشی مانند سیروز کبدی و بیماری التهابی روده رنج می برند. سلول های بنیادی در این حوزه نیز ورود کرده است و محققان به دنبال راهکارهایی برای درمان این بیماری ها هستند.

 8.بیماری های سیستم کلیوی و مجاری ادراری

بی اختیاری ادراری استرسی و نارسایی کلیوی دو بیماری هستند که استفاده از سلول های بنیادی به خصوص سلول های بنیادی مزانشیمی تا اندازه ای می توانند که پیشرفت بیماری را متوقف و به بهبود علائم در بیماران کمک کند.

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#