از آن‌جایی که ترمیم زخم همچنان به عنوان یک چالش برای حوزه پزشکی بازساختی به شمار می‌رود، استفاده از محصولات فناورانه‌ای که بتواند زخم‌ها را با سرعت بیش‌تر و عوارض جانبی کم‌تری التیام ببخشد، به یک اولویت اساسی در دانش و فناوری‌ پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی تبدیل شده است.

نقش فناوری‌های پیشرفته در پزشکی بازساختی محدود به یک یا چند فناوری نیست و فناوری سلول‌های بنیادی، زیست‌فناوری و نانوفناوری، دامنه‌ای از توانمندی‌ها را به فعالان فناور ارائه می‌دهد تا با کمک آن بتوانند محصولاتی را توسعه دهند که به ترمیم زخم کمک می‌کند.

ایمنی بالا و زیست‌سازگاری

رویکردهای جدید در حوزه پزشکی بازساختی، فرصتی فراهم آورده است تا با استفاده از سلول‌های بنیادی یا  نانوذره‌ها در تعامل با مواد زیستی، قابلیت‌ها و ویژگی‌های تازه‌ای را از خود نشان دهند.

این خصوصیات می‌تواند در درمان پیشرفته زخم‌ها و التیام آسیب‌های ناشی از سوختگی، آسیب بافت‌ها و بریدگی‌های جراحی، کارساز عمل کند. یکی از ابزارهای کارآمدی که در درمان زخم‌ها به کار می‌رود و با استفاده از فناوری‌ها یادشده توسعه یافته است، تحت عنوان پانسمان یا زخم‌پوش‌های نانویی و زیستی است.

در سال‌های اخیر، تحقیقات گسترده‌ای در حوزه نانوفناوری، سلول‌های بنیادی و فناوری‌های زیستی انجام شده که راه را برای توسعه محصولات فناورانه و راهبردی زیست‌سازگار توسعه یافته به کمک مهندسی سلولی و مولکولی هموار می‌کند.

اما «زیست‌سازگار» به چه گروهی از فرآورده‌ها اطلاق می‌شود؟ به بیان ساده می‌توان گفت هر ماده یا ابزاری که بخواهد در تماس با اندام‌ها یا بافت‌های بدن انسان قرار بگیرد، باید حائز یک سری ویژگی‌ها باشد تا واکنش سیستم ایمنی بدن و آثار سوء را منجر نشود.

 محصولات و تجهیزات زیست‌سازگار، آن دسته از فرآورده‌های فناورانه‌ای هستند که ممکن است منشأ طبیعی یا مصنوعی داشته باشند و در تماس با بدن انسان قرار می‌گیرند، این مواد به طور عمده برای التیام و بهبود زخم یا آسیب‌ها قرار می‌گیرند. همچنین ممکن است به جای بافت‌ها یا اندام‌هایی جایگزین شوند.

اگرچه تاثیر موادی مبتنی بر فناوری نانو در حوزه‌های گوناگون به ویژه ساخت محصولاتی که می‌توانند مشکلات بافتی را کاهش دهند در سال‌های اخیر گسترش یافته، اما فناوری سلول‌های بنیادی و زیست‌فناوری نیز به یاری این حوزه آمده و منجر به تولید محصولاتی شده اند که سرعت کار را افزایش داده و ترمیم را ایمن‌تر و سازگارتر ساخته است.

دسته مهمی از این محصولات، زخم‌پوش‌های مبتنی بر نانومواد زیستی و سلولی هستند. این دسته از محصولات به طور عمده پس از عمل‌های جراحی کاربرد دارند، از جمله غشاهای نیمه تراوا ، نیمه نفوذ پذیر، پانسمان هیدروژل، پانسمان هیدروکلوئید ، پانسمان آلژینات، پوشش‌های غیر چسبنده و زخم‌پوش‌های چند لایه از مهم‌ترین این فرآورده‌ها به شمار می‌روند.

استفاده از این مواد در ترمیم زخم‌ها عملکرد مطلوبی را نشان داده است و به طوری طراحی شده است که بتوان ضمن مشاهده روند پیشرفت ترمیم زخم، سرعت بالا و کم‌ترین میزان آسیب‌های فیزیولوژیکی شاهد باشیم.

زخم‌پوش‌های ایران‌ساخت

به تازگش شرکت‌های فناور داخلی نیز به حوزه تولید زخم‌پوش و پانسمان‌های سازگار با بدن و مبتنی بر فناوری‌های پیشرفته وارد شده‌اند.

این پانسمان‌ها، پوشش‌هایی سرشار از فاکتورهای رشد و فاکتورهای زیستی فعال هستند که باعث آزادسازی فاکتورهای رشدی می‌شوند که توانایی کاهش التهاب در زخم‌های مزمن را دارند.

این خواص با فناوری سلول‌های بنیادی، زیست‌فناوری و نانوفناوری ارتقا یافته است تا الگوی مناسبی در تکثیر بافت‌های ترمیم‌کننده فراهم شود و باعث تسریع ترمیم و کاهش آثار به جا مانده از زخم، بازسازی و ترمیم بافت‌های پوششی آسیب دیده شود.

این پوشش به دلیل شباهت ساختاری زیاد به بافت پوست طبیعی می تواند به عنوان جایگزین  پوست برای  بهبود انواع مختلفی از زخم‌ها مانند سوختگی‌های گسترده، ترمیم زخم‌های ترمیم ناپذیر مانند زخم پای دیابتی و زخم بستر و زخم‌های مزمن که بدن در حالت عادی توان ترمیم آن‌ها را ندارد و نیاز به دخالت پزشکی پیدا می‌کنند. در صورت عدم دخالت پزشکی خطر مرگ و یا قطع عضو بیمار را تهدید می‌کند به‌کار گرفته می‌شوند.

ستاد توسعه فناوری‌ سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، توسعه محصولات و نوآوری‌های این حوزه را حمایت می‌کند، مسیر را برای واحدهای فناوری که در حوزه ساخت زخم‌پوش‌های نانویی، زیستی و سلولی فعالیت می‌کنند، هموار کرده است.

کاری که در یکی از شرکت‌های فعال در این حوزه صورت گرفته موجب شده است تا با پیوند فناوری نانو و پزشکی بازساختی، زمینه برای کمک به بهبود زخم‌ها و آسیب‌های ناشی از زخم و سوختگی بهبود یابد. فیبرهای پلیمری تولید این شرکت، قابلیت چسبندگی سلولی را افزایش می‌دهند و با یک هم بستگی بین سلول‌ها سرعت ترمیم بالا می‌رود. دیگر پلیمرهایی که به صورت نانوفیبر مورد استفاده قرار می‌گیرند، این قابلیت را دارند که با حمل مواد دارویی و رهایش آن‌ها، به ترمیم پوست کمک کنند.

با ظهور شرکت‌های فناور دیگر در حوزه‌های مختلف به بهبود دیگر بافت‌ها و اندام‌ها، ارتقای قابل توجهی در کیفیت درمان و التیام صورت گرفته است. ورود این محصولات ایران‌ساخت، زمینه برای پیشرفت حوزه پزشکی بازساختی، امکان صادرات محصول به دیگر کشورها و پیشگامی کشور در این حوزه فراهم می‌کند.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24