رضا پناهی

عضو ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی

جمجمه خوانی با یک ایده ساده آغاز شد. گال پزشکی مجذوب مغز انسان بود. او به درستی فرض کرد که مغز جایگاه تمامی عملکردهای ذهنی انسان است. از این گذشته او فرض کرد که فرآیندهای ذهنی مختلف در نقاط خاصی در سراسر مغز واقع شده اند که این هم تا حد زیادی درست است.

این جایی بود که واقعیت ها متوقف و بازی حدس و گمان آغاز شد. ابتدا گال و سایر جمجمه شناسان 27 ویژگی مختلف ذهنی قابل اندازه گیری همچون محتاط بودن، امید و تعجب را مطرح کردند که هرگز از لحاظ علمی مورد بررسی قرار نگرفته بودند. به جای اینکه این صفات با دقت مورد بررسی قرار گیرند به سادگی به عنوان مولفه های معنی دار و قابل اطمینان تلقی شدند. اگر چه گال و همکارانش به شکل مغز علاقمند بودند اما تنها قادر بودند شکل جمجمه را اندازه گیری کنند. بنابراین فرنولوژی هرگز روشی علمی نبوده است حتی در قرن نوزدهم.

در واقع ترکیبی از این مفروضات زمینه ساز یک دستورالعمل بدشگون شد. به دنبال عجز و سرخوردگی فرنولوژی مردم هزاران جمجمه را جمع آوری و اندازه گیری کردند و به دنبال الگوهایی بودند که در واقع هیچ ارتباط با صفات شخصیتی نداشتند. اگر تاریخ مسیر متفاوتی را پیش می گرفت شاید فرنولوژی به نوعی طالع بینی تبدیل می شد.

یک سرگرمی عجیب و غریب برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد شخصیت انسان ها با جستجوی الگوهای طبیعی و کاملا نامربوط متولد شد.

این رویکرد خیلی زود بدشگون شد. تفاوت های ملاحظه شده بین جمجمه قومیت ها اغراق آمیز بود و بهانه ای برای توجیه برتری سفیدپوستان شد.

فرنولوژی همواره از طرف جامعه علمی با درجات مختلفی از شک و تردید روبرو بوده است. روش علمی در زمان گال همان موضوعی است که امروز نیز وجود دارد. در واقع از قرن ها پیش روش علمی در برابر تفسیرهای افراطی همبستگی های دروغین مقاومت کرده است. فرنولوژی روابط آماری را توصیف می کند که معنادار نیستند یا ناشی از سایر علل هستند.

در حال حاضر محبوبیت جمجمه خوانی از بین رفته است و به عنوان یک روند مبهم و غیر منطقی دیده می شود. گال اعتبارش را از دست داد و وقتی دید که دیگر حنایش رنگی ندارد عرصه را ترک کرد و بقیه عمر خود را به عنوان یک پزشک متخصص سپری کرد. آن زمان طرفداران ممتاز روش های او، سرقت از گورهای مشهور را آغاز کرده بودند تا از روی جمجمه یا بخش هایی از جمجمه دریابند که چه چیزی آدم های بزرگ را بزرگ می کند.

صرف نظر از پیامدهای خوب یا بد آن در فضای تاریک ایجاد شده توسط جمجمه خوانی یک رشته مهم روانشناختی ظهور کرد. رشته عصب روانشناختی دانشی است ه رابطه بین پدیده های روانی و عملکرد مغز را بررسی می کند. در حال حاضر هزاران دانشمند علوم اعصاب با استفاده از روش های تصویربرداری عصبی به بررسی عملکرد مغز می پردازند. هدف آنها یافتن مکانیسم های عصبی ادراک، شناخت و عواطف است.

منبع: isti.ir

پایان پیام/