*عباس دشتی منش
نقشه راه فناوری های دریا از حوزه های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام از این حوزه ها دارای محورهای متعددی هستند. یکی از مهمترین حوزه ها در زمینه دریا، حوزه طراحی و مدلسازی است. طراحی و مدلسازی می تواند شامل انواع ابزار و وسایلی باشد که در دریا مورد استفاده قرار می گیرند. به طور خاص شناورهای سطحی و زیرسطحی، شناورهای تندرو، سکوهای دریایی و کاربردهای دریایی از مهمترین زمینه هایی هستند که در آنها نقش طراحی و مدلسازی بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
در این میان، استفاده و توسعه انواع نرم افزارها برای انجام محاسبات و شبیه سازی های مختلف مهمترین گام در فرایند طراحی و مدلسازی می باشد. بر همین اساس، یکی از مهمترین محورها در حوزه طراحی و مدلسازی، محور نرم افزارها خواهد بود. امروزه بسیاری از فرایندهای دریایی به کمک نرم افزارهای مدرن و روزآمد انجام می شوند. بنابراین، فناوری های نرم افزاری خود موجب صرفه جویی قابل ملاحظه ای در توسعه انواع فناوری های دیگر خواهند شد.
بر همین اساس، در محور نرم افزارها تلاش شده است تا اطلاعات جامعی راجع به انواع نرم افزارهای موجود در زمینه های مختلف دریایی گردآوری شود. این موضوع به ما کمک می کند تا وضعیت کنونی جهان و ایران در حوزه فناوری های نرم افزاری دریایی شناسایی گردد. در گام بعدی، نیازهای نرم افزاری صنایع دریایی کشور در زمینه های مختلف مورد ارزیابی قرار گرفته و تلاش شده است تا مسیر دستیابی به نیازهای امروز و آینده آنها ترسیم گردد.
امروزه نرم افزارهای بسیار متنوعی در حوزه طراحی و مدلسازی توسعه یافته اند. برای مثال می توان به بخشهای مختلف نرم افزار انسیس، استارسی سی ام، آباکوس، موسس، ساکس، اوپن فوم و نظیر اینها اشاره کرد. این نرم افزارهای قادر هستند تا مسائل مختلف در حوزه طراحی و مدلسازی را پوشش داده و بعضا با یکدیگر مرتبط گردند. حتی نرم افزارهای کوچکی نیز در سرتاسر دنیا توسعه یافته اند که می توانند یکسری نیازهای فناورانه خاص را برآورده سازند. برای مثال، نرم افزارهایی وجود دارد که مسائل مربوط به شناورهای تندرو را به خوبی شبیه سازی نموده و یا نرم افزارهای دیگری که صرفا برای استفاده در حوزه انرژی های تجدیدپذیر دریایی توسعه یافته اند.
همه این موارد، نرم افزارهای کوچک و بزرگ، در نقشه راه فناوری های دریایی-محور نرم افزارها استخراج شده و تلاش شده تا وضعیت کنونی دنیا در زمینه توسعه فناوری های نرم افزاری شناسایی گردد. با وجه به اینکه بسیاری از این نرم افزارها تنها وجوهی از یک طراحی کامل دریایی را تحت پوشش قرار می دهند، تلاش های بسیاری در حال انجام است تا این نرم افزارها قابلیت اتصال هوشمند به یکدیگر را یافته و مسائل مختلف با حداقل دخالت کاربر به صورت کامل و از وجوه مختلف مورد ارزیابی قرار بگیرند. نکته دیگر، سرمایه گذاری هنگفت کشورهای پیشرفته بر روی توسعه مراکز محاسبات سریع و توسعه امکانات سخت افزاری پیشرفته می¬باشد که البته با توجه به رسالت ما در تبیین نقشه راه، طبیعتا ورود کمتری به این حوزه ها داشته ایم.
نقشه راه فناوری های دریایی در محور نرم افزارها تلاش نموده است تا بخش های مختلف حوزه طراحی و مدلسازی را پوشش دهد. دسته بندی خاصی در سه حوزه شناورها (اعم از سطحی، زیرسطحی، اثر سطحی و پروازی)، سازه های دریایی و کاربردهای دریایی صورت پذیرفته و عناوین اولویت های نرم افزاری نیازهای هر نهاد یا سازمان، با مشورت ایشان استخراج شده است.
بنابراین، می توان گفت تا حد بسیار زیادی، نیازهای واقعی کشور در محور نرم افزارها استخراج گردیده و بنابراین، حرکت در زمینه توسعه این نرم افزارها می تواند باعث رشد و شکوفایی همزمان دانشگاه و صنایع شود. با این وجود، کار در اینجا نباید متوقف شود.
سازمان هایی که به هر صورت نیازهای خود را اعلام کرده اند، می بایست با حمایت معاونت علمی و فناوری، و با توجه به بازه های زمانی در نظر گرفته شده، حرکت به سمت دستیابی نرم افزارها و تعامل با دانشگاه ها و محققان کشور را ادامه داده تا چرخه توسعه دانش بنیان در محور نرم افزارها تکمیل گردیده و شرکت های مختلفی در حوزه توسعه نرم افزارهای دریایی رشد نموده و شکوفا شوند. مسیر پیش بینی شده در نقشه راه فناوری های دریایی کشور، مسیری مشخص و نسبتا واقع بینانه است که با گذشت زمان نواقص آن بر طرف شده و می تواند مبنای بسیار دقیقی برای توسعه دانش بنیان کشور در حوزه دریا باشد.
با لزوم بهره گیری و توسعه شرکت های دانش بنیان پایان پذیرفت و این موضوع باید به عنوان یک اصل در صنایع و دانشگاه های ما نهادینه شود. با توجه به سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و سیاست های کلی برنامه ششم توسعه که تاکید فراوانی بر توسعه دانش بنیان و لزوم گسترش شرکت های دانشی دارند، کاملا روشن و آشکار است که بر مبنای تعاملات فیمابین دانشگاه و صنایع مختلف، می بایست شرکت های دانش بنیان مختلفی توسعه یابند تا اهداف برنامه های اسناد بالادستی کشور محقق شود.
از سوی دیگر، شایسته است که از توان شرکت های دانش بنیان موجود نیز که در حوزه نرم افزارهای دریایی فعالیت دارند به بهترین شکل استفاده شود. شرکت های دانش بنیان قادر خواهند بود تا با استفاده از نیروهای جوان تحصیلکرده به مسائل مختلف مورد نیاز صنایع ورود کرده و جنبه های مختلف اشتغال و کارآفرینی در حوزه صنایع دریایی دانش بنیان را نهادینه کنند.
هم اکنون چندین شرکت به صورت مشخص بر روی توسعه نرم افزارهای دریایی تمرکز دارند که در حوزه های مختلف طراحی و مدلسازی و کاربردهای دریایی فعال هستند. ضمن اینکه محققان در دانشگاه های کشور، نرم افزارهای مختلفی را با توجه به نیازهای موجود توسعه داده¬اند که می بایست با حمایت از آنها زمینه توسعه شرکت های دانش بنیان را فراهم نمود. بنابراین، موضوع یک مساله کاملا دو طرفه است، هم استفاده از ظرفیت شرکت های دانش بنیان موجود و هم توانمندسازی ظرفیت های فعالی که امکان تبدیل به شرکت های دانش بنیان را دارند.
 با توجه به گستردگی حوزه دریا و حوزه طراحی و مدلسازی، طبیعتا نیازهای نرم افزاری بسیاری گسترده ای نیز وجود خواهد داشت. برای مثال، نرم افزارهای شبیه سازی دینامیک و مانوردهی انواع شناورهای تندرو، نرم افزارهای مربوط به سیستم حمل و نقل چند وجهی، نرم افزارهای پایش وضعیت سلامت، نرم افزارهای تخصصی در حوزه موتور و رانش، نرم افزارهای مانیتورینگ و مدیریت مصرف سوخت و شبیه سازهای هیدروآکوستیکی تنها برخی از عناوینی هستند که تاکنون استخراج شده اند. البته باید توجه داشت که این عناوین نهایی نبوده و به صورت دوره ای امکان بازبینی در نقشه راه دریا وجود خواهد داشت و فرایند به صورت کاملا پویا خواهد بود.
*عضو هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس بوشهر
پایان پیام/32