مهدی نادری،مدیر تجاری‌سازی مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

چاپگرهای سه بعدی پس از گسترشی فزاینده در زمینه تولید نمونه‌های اولیه فرآیند توسعه محصولات جدید NPD را کوتاه‌تر کرد. از این رو، تلاشی همه جانبه در زمینه طراحی و ساخت ماشین‌های چاپ جدید تخصصی شکل گرفت البته این تلاش در زمینه های دیگری همچون توسعه و تنوع بخشی به حوزه‌های کاربردی چاپگرها نیز صورت گرفت که موجب ورود تجاری چاپگرهای سه بعدی به عرصه ارائه خدمات و تولیدات صنعتی شده است. 

چاپگرهای زیستی سه بعدی (3D Bio Printer) را می‌توان ماحصل گسترش حوزه‌های کاربرد چاپگرهای سه بعدی مرسوم دانست. چاپگرهای زیستی این امکان را فراهم می‌آورند که به همراه مواد پلیمری تشکیل دهنده داربست زیست سازگار، در محیطی ژل گون سلول‌های زنده را نیز چاپ کرد. اولین گام‌های چاپ داربست‌های سه بعدی با هدف جایگزینی اندام‌های معیوب و بیمار انسان‌ها بعد از طراحی و ساخت این نوع از چاپگرها در آمریکای شمالی، اروپا و جنوب شرق آسیا آغاز شده است. نمونه‌های تجاری متعددی از این دسته چاپگرها وارد بازار شده‌اند که موجب تسریع فرایندهای تحقیق و توسعه بافت‌های زیستی است. 

فناوران و متخصصان ایرانی نیز اقدام به طراحی، ساخت و تولید این دسته از چاپگرها کرده‌اند. هم اکنون دو شرکت دانش‌بنیان به صورت تجاری این محصول را تولید و روانه بازار کرده است. بیش از پنج مرکز تحقیقاتی و دانشگاه به این چاپگر مجهز شده‌اند. تولید و تجهیز مراکز تحقیقاتی بخشی از زنجیره ارزش توسعه بافت‌های زیستی جایگزین است. مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در مدت سه سال گذشته با هدف توسعه کسب‌وکارهای زنجیره ارزش چاپگرهای زیستی به عنوان یکی از نقاط همگرایی برنامه‌های خود را در سه محور متمرکز کرده است. توسعه ماشین‌های چاپ تخصصی، طراحی و تولید جوهرهای‌ زیستی و توسعه بافت‌های چاپی زیستی سه محوری است که برنامه‌های توسعه محصول تجاری و توسعه کسب‌وکار مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا در آن راستا طراحی و اجراء شده است. 

کمک به شرکت‌های سازنده چاپگرهای زیستی در سال 1396 نخستین گام در شکل‌گیری زنجیره ارزش کسب‌وکار این حوزه است. در آن سال با وجود ورود نخستین نسخه از چاپگرهای زیستی ایرانی به بازار، محققان و پژوهشگران پیشرو داخلی هنوز آشنایی خوبی با این روش نداشتند. مسیر نوآوری، خلق محصول و توسعه بافت‌های جایگزین با استفاده از این روش به دلیل عدم آگاهی جامع متخصصان حوزه مهندسی بافت و در دسترس نبود این نوع چاپگرها هنوز شکل‌نگرفته بود. مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا معاونت علمی و فناوری علاوه بر ترویج و تولید محتوای آگاهی‌دهنده، با برگزاری رویدادی در نیمه دوم سال 1397 پژوهشگران و فعالان این حوزه را به رویداد توسعه بافت چاپی دعوت کرد. این رویداد موانع زیرساختی چاپ داربست و بافت‌های زیستی را مرتفع کرد. گروه‌ها بعد از دریافت نمونه‌های چاپ شده (گروه‌ها در چاپ نمونه‌های مورد نظر خود مشارکتی فعال داشتند)، انجام آزمون‌های بیولوژیک، کشت‌های سلولی و آزمون‌های حیوانی را آغاز کردند و در اردیبهشت ماه 1398 برنامه پایانی این رویداد برگزار شد. ارائه دستاوردها و تجربیات گروه‌های فعال، آگاهی از اقدامات و حوزه‌های پژوهشی دیگر گروه‌ها و شبکه‌سازی از مهم‌ترین اهداف برگزاری این گردهمایی پایانی بود. 

منبع:isti.ir