همان‌گونه که افزایش فرآورده‌های دامی برای تامین غذایی مورد نیاز آحاد جامعه اهمیت دارد، به همان میزان سلامت این محصول حائز اهمیت است. در سال‌های اخیر برخی نگرانی‌ها در مورد باقیمانده‌های دارویی در فرآورده‌های غذایی، موجب وضع قوانین سخت‌گیرانه در برخی کشورها شده است.

همین مسئله موجب شده است تا پرورش‌دهندگان حیوانات به جایگزینی داروهای شیمیایی با داروهای طبیعی و استفاده از روش‌های مکمل بیش از گذشته توجه کنند.

ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز با توجه به تاکیدات سند ملی گیاهان دارویی و اهمیت این حوزه، اقدام به تشکیل کارگروهی در زمینه استفاده از داروهای گیاهی در حوزه دامپزشکی کرده است.

ستاد تلاش کرد تا همه بازیگران موثر این حوزه، در این کارگروه حضور داشته باشند تا سلامت عمومی به شکل بهینه‌تری از خروجی تلاش این گروه کاری منتفع شود.

«سازمان دامپزشکی»، «اساتید دانشگاهی»، «انستیتو پاستور»، «سازمان تحقیقات کشاورزی» و نمایندگان شرکت‌های بخش خصوصی از جمله برخی اعضای این کارگروه را تشکیل می‌دهند.

این کارگروه از ابتدا چند مورد قابل توجه را در دستور کار خود قرار داد.  در صدر این اولویت‌ها فرایند «تسهیل تولید» قرار داشت. می‌توان گفت که در ابتدای امر موانع و مشکلات ورود شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها و  محققین بخش خصوصی در حوزه تولید داروهای گیاهی و مکمل‌های مورد استفاده در بخش دام و طیور و آبزیان کم نبود.

از جمله این مشکلات می‌توان به موانع تقنینی اشاره کرد. در واقع در یک برهه زمانی بر خلاف داروهای شیمیایی، قوانینی مشخص برای نحوه ثبت داروهای گیاهی در این حوزه وجود نداشت.

خوشبختانه با پیگیری‌های ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی، پس از مدتی این بستر قانونی فراهم شد. پس از این، فرهنگ سازی و ترویج گفتمانی در این حوزه به عنوان گام دوم، مد نظر قرار گرفت. شرکت‌های دانش بنیان و تولید کنندگان بخش خصوصی ترغیب شدند تا فعالیت در این حوزه را نیز به عنوان یک خط کاری مورد توجه قرار دهند.

به ویژه شرکت‌های تولید کننده داروهای انسانی، نسبت به ورود به حوزه دام و طیور تشویق شدند، زیرا بسیاری از تجهیزات و دستگاه‌ها در این دو حوزه مشترک است.

علاوه بر این، بحث آموزش فارغ التحصیلان دامپزشکی نیز از جمله سر فصل‌های مهم کاری به شمار می‌آید، متاسفانه بسیاری از فارغ التحصیلان دامپزشکی، آشنایی علمی کافی با حوزه داروهای گیاهی در بخش دام و طیور و آبزیان را ندارند و بر این اساس تلاش شد تا سطح علمی علاقه‌مندان در این حوزه با استفاده از ابزارهای مختلف از جمله برگزاری دوره‌های بازآموزی تقویت شود.

با کمال مسرت، جامعه نسبت به عواقب استفاده بیش از حد و غیر قانونی از داروهای شیمیایی در فرآورده‌های دامی از حساسیت لازم برخوردار است. قوانین نیز به دارندگان دام و طیور اجازه نمی‌دهد که بیش از حد از داروهای شیمیایی استفاده کنند.

از جمله مواردی که به لحاظ تجاری برای شرکت‌های دانش بنیان و سایر تولیدکنندگان داروهای گیاهی و مکمل‌های مورد استفاده در بخش دام و طیور و آبزیان، ایجاد انگیزه کرده است، این موضوع است که می‌توان وارد حوزه‌هایی شد که رقیب شیمیایی در خوری در آن حوزه وجود ندارد.

 برای نمونه، برای ازدیاد شیر دام، داروهای شیمیایی که اجازه مصرف داشته باشند، تقریباً وجود ندارند. اما مکمل‌های گیاهی خوبی وجود دارد که می‌توان بدون نگرانی مصرف کرد.

همچنین فرآورده‌های مانند مرغ سبز و نظایر آن نیز بالنسبه از قیمت بالاتری نسبت به محصولات معمول برخوردار است و این مسئله می‌تواند برای تولید کنندگان، حاشیه سود مناسب ایجاد کند.

شرکت‌های دانش بنیان باید توجه کنند که بر خلاف بسیاری از داروهای شیمیایی که مواد اولیه آنها غالباً وارداتی است، ما در کشور بیشتر مواد اولیه لازم برای تولید داروهای گیاهی در حوزه دام و طیور را در اختیار داریم و این مسئله در پیوست اقتصادی طرح‌های دانش بنیان این حوزه موثر خواهد بود.

بی‌شک محققان و پژوهشگران کشور به لحاظ  علمی این توان را دارند که علاوه بر تامین نیاز داخل، افق‌های صادرتی را نیز در نظر بگیرند، هر چند انجام برخی اصلاحات در قوانین حمایتی می‌تواند در توسعه زیست بوم داروهای گیاهای بالاخص در حوزه دام و طیور و آبزیان موثر باشد.

بسیاری از وارد کنندگان، مواد اولیه خود را با استفاده از ارز رسمی و دولتی وارد کشور می‌کنند، این در حالی است که تولید کننده داخلی که با مشکلات متعددی دست به گریبان است از چنین امتیاز تعیین کننده‌ای برخوردار نیست و مجبور است مواد اولیه مورد نیاز را با نرخ آزاد تهیه کند.

 انجام اصلاحات و تنظیم بازار به نفع تولید کننده می‌تواند کفه ترازو را به نفع تولید سنگین کند و از واردات و خروج غیر ضرورری ارز بکاهد.

* دبیر کارگروه دامپزشکی ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری