اما زیست‌بوم در دنیای دانش‌بنیانی و استارتاپی به چه معناست و چه کاری انجام می‌دهد؟ زیست‌بوم به یک معنا، محیطی است برای رشد موجودات زنده. بنا به این تعریف، فعالیت‌های بر بستر زیست‌بوم نوآوری هم ساختاری پویا و نیازمند مراقبت است.

عناصر گوناگونی که در این زیست‌بوم فعالیت می‌کنند از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها تا استعدادهای برتر و نخبگان، در حوزه  نوآوری و فناوری بر بستر این زیست‌بوم راه خود را ادامه می‌دهند.

به طور کلی می‌توان ساکنان این زیست‌بوم را در گروه‌هایی چون بازیگران، تسهیل‌گران، هدایت‌کنندگان و حمایتی‌ها دسته‌بندی کرد.

پیش از آن‌که یک زیست‌بوم شکل‌ بگیرد و شاهد روئیدن نهالی نوآورانه باشد، باید بذرهای نوآوری به نهال‌های نورس استارتاپی تبدیل شوند. انجام چنین کاری نیازمند وجود یک صنعت فناورانه و خلاقانه برای کاشت و پرورش بذر ایده‌ها و رساندنش به مرحله نهال استارتاپی است. کارخانه‌های نوآوری این نقش مهم را ایفا می‌کنند.

کارخانه‌های نوآوری به ابزارها و مکانیزم‌های گوناگونی برای انجام این مهم مجهز هستند. از زیرساخت‌ها و تجهیزات تا خدمات مشاوره و فضای کار اشتراکی تنها بخشی از داشته‌های کارخانه نوآوری برای گرد هم آوردن فعالان استارتاپی و رساندن ایده‌هایشان به مرحله کسب و کار نوآورانه است. کارخانه نوآوری به یک معنا، تمامی مراحل فرآوری ایده تا مرحله یک کسب و کار را با امکانات و توانمندی‌هایی که در اختیار دارد، فراهم می‌کند.

نقش آفرینان زیست‌بوم: از خرد تا کلان

اما در زیست‌بوم گسترده و پهناور کارآفرینی و نوآوری، چه بازیگرانی نقش اصلی را ایفا می‌کنند؟ شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها در ویترین این زیست‌بوم بیش از بقیه بازیگران به چشم می‌آیند و در مقام اجرا، به ایفاگری نقش نوآورانه خود می‌پردازند. این کسب‌وکارها به عنوان بخش اصلی زیست‌بوم نوآوری، در مسیر تجاری‌سازی، خلق ارزش افزوده و ایجاد اشتغال گام بر می‌دارند.  بیش از 5هزار و 300 شرکت دانش‌بنیان در زیست‌بوم نوآوری و کارآفرینی کشور نقش آفرینی می‌کنند و در کنار آن، بیش از 6هزار استارتاپ، زمینه را برای بارور شدن نهال توسعه پایدار فراهم می‌کنند. اما قعالیت بازیگران این زیست‌بوم نیازمند تسهیل‌کننده یا کاتالیزورهایی است که ضمن کمک به حرکت چرخ‌های کارآفرینی، آن را تدام ببخشند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، مرکز رشد، شتاب دهنده، مرکز نوآوری، پارک علم و فناوری و مراکز کارآفرینی جزو فعالانی در زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری به شمار می‌روند که نقش تسهیل‌گر را برای شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها ایفا می‌کنند.مراکز رشد کسب‌وکار یا انکوباتورها نقش راهبری و هدایت این مراکز را ایفا می‌کنند.

بسیاری از بازیگران دیگر در حوزه کسب و کار حضور دارند که همگی دست در دست هم فضای کشور را برای رونق کسب‌وکارهای فناورانه و نوآورانه هموار می‌کنند.

اما در این مسیر نسبتاً طولانی، معیارهای گوناگونی در توسعه نوآورانه رشد بازار کسب و کار این شرکت‌ها نقش دارند. گزارش اخیر شاخص‌های جهانی نوآوری که هر سال تصویری از وضعیت فناوری، بازار کسب و کار و بازیگران نوآوری کشور ارائه می‌دهد، به بررسی وضعیت کشورمان در این شاخص‌ها پرداخته است. مجموع این شاخص‌ها نشان می‌دهد که زیست‌بوم نوآوری ایران در مسیری رو به جلو قرار دارد.

بر اساس این شاخص‌ها، تهران توانسته است نقش خود را به عنوان زیست‌بومی مساعد در بروز و شکوفایی نوآوری‌ها ایفا کند. جایگاه ایران در میان شهرهای نوآور این واقعیت را به خوبی نمایان می‌کند. شهر تهران به عنوان بستری برای کسب و کارهای نوآور در میان 50 شهر برتر نوآور جهان و در جایگاه 43 جهانی قرار گرفته است. با نگاهی به جایگاه پیشین این شهر و بهبود سه رتبه‌ای می‌توان نتیجه گرفت که این روند  رو به پیشرفت بوده و بر همین اساس، کشور را در جمع  100 خوشه برتر علم و فناوری از نظر تعداد منتشرات علمی و ثبت اختراع جای داده است.

بلوغ و توانمندی فناورانه ، علمی و نوآورانه  زیست‌بوم نوآوری بر اساس معیارهای جهانی حکایت دارد. زیست‌بومی که آماده است تا کشور را به سوی توسعه پایدار، نوآور شدن و هوشمندی سوق دهد.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24