پدیده مهاجرت، با اهداف مختلفی انجام می‌شود و مسائل اقتصادی، سیاسی، آموزشی و رفاهی مهم‌ترین رویکردهایش را شکل می‌دهد. اتخاذ سیاست‌های کشورهای مختلف موضوعی است که در جذب نیروی انسانی با عنوان مهاجرپذیری یا ایجاد میل به مهاجرت و دامن زدن به مهاجرفرستی تاثیر دارد.

برنامه‌ریزی‌ها و جلوگیری از ایجاد امواج مهاجرتی

محمد امین مولا پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران رویکردهای سیاستی کشورها را در پررنگ شدن یکی از این دو وضعیت اثربخش می داند و معتقد است یکی از مهم‌ترین معیارها در جذب یا دفع نیروی انسانی، کیفیت سیاستگذاری و برنامه‌ریزی است که کیفیت آن را می توان در میزان مهاجرت جست‌وجو کرد.

ایران نیز در سال‌های گذشته با پدیده مهاجرت روبه‌رو بوده و آن طور که این پژوهشگر حوزه مهاجرت بیان می‌کند، چالش‌های متعدد فراروی کشورمان از جمله فقر، تورم، خشکسالی و کم آبی، آلودگی هوا و تحریم‌های اقتصادی،سیاسی و اجتماعی بر کیفیت مهاجرت تاثیرگذار بوده است.

اما این اتفاقات بر اهداف مهاجران نیز تاثیر مستقیم داشته و به گفته مولا، هریک از این چالش‌ها موجب شکل‌گیری موج‌های مهاجرتی از کشور ایران به سمت کشورهای دیگر شده که هرکدام متناسب با چالش پیش آمده دارای اهدافی بوده‌اند.

پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران، با اشاره به بازتاب غیر مستقیم آسیب‌ها در از دست رفتن سرمایه‌های انسانی کشور ادامه می‌دهد: ناامیدی جامعه از بهبود وضعیت موجود زمینه‌ساز ایجاد موج‌های مهاجرتی پی در پی شده است و تنها با ایجاد راهبردها و برنامه‌ریزی درست برای بخش‌های مختلف کشور و مدیریت صحیح می‌توان از شدت گرفتن آسیب‌های مهاجرتی جلوگیری کرد.

مولا، با تاکید برضرورت شناخت منشا و زمینه‌های مهاجرت در ایرانیان می‌گوید: با توجه به آمارها و تحلیل‌ها یکی از عمده‌ترین دلایل مهاجرت را مشکلات اقتصادی در طول یک دهه گذشته شکل داده است؛ موضوعی که اهمیت و ضرورت توجه به بدنه اقتصاد کشور برای حفظ و جذب سرمایه‌های انسانی را نشان می‌دهد.

مهاجرت و کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و خلاق

پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران، حمایت از کسب‌وکارهای نوآور و استارتاپی را زمینه‌ای برای حفظ سرمایه‌های فکری و انسانی می‌داند و ادامه می‌دهد: کشورهای اروپایی با ایجاد سرفصل تازه‌ای در جذب نیروی انسانی بر بستر شرکت‌های نوآور و کسب و کارهای استارتاپی به دنبال برنامه‌های اقتصادی و سیاست‌های توسعه‌ای خود هستند. موضوعی که در کشور ما نیز با حمایت از این کسب و کارها زمینه بازگشت بخشی از نیروی انسانی توانمند و نخبه را ایجاد کرد. اما کافی نیست و باید در همراهی همه بخش‌های حاکمیتی، یکپارچه و منسجم‌تر شود.

او با تاکید بر ضرورت توجه همه بخش‌ها به ایجاد سیاست‌ها و راهبردی کلان در حفظ سرمایه‌های انسانی می گوید: برای جلوگیری از ایجاد موج مهاجرت با محوریت کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها با خروج  سرمایه‌های انسانی ماهر از کشور، ضرورت توجه و همراهی همه بخش‌ها با این حوزه ضروری به نظر می‌رسد.

مولا همچنین بیان می‌کند: بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا همچون کانادا، استرالیا، انگلستان و دیگر کشورها سیاست‌های جذب نیروی انسانی را با ارائه ویزاهای استارتاپی در پیش گرفته‌اند و به‌دنبال جذب بهترین استعدادهای دنیا برای راه‌اندازی کسب و کار در کشور خود هستند. سیاست‌های صحیح می‌تواند ضمن جلوگیری از ایجاد موج مهاجرت، زمینه‌ساز جذب نیروی انسانی مقیم خارج از کشور برای فعالیت در زیست‌بوم نوآوری ایران باشد.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#24