محمود تلخابی*

اگرچه مفهوم آموزش و پرورش شناختی به اندازه خود مفهوم تربیت پیشینه دارد، اما اصطلاح «آموزش و پرورش شناختی» حدود 30 الی 40 سال است که به صورت حرفه ای به کار رفته است. ریشه فلسفی آموزش و پرورش شناختی به دیدگاهی برمی گردد که به جای تأکید بر سهم بردن از دانش، توسعه توانایی تفکر نظام مند را هدف تربیت می‌داند. به عبارت دیگر، آموزش و پرورش شـــناختی عبـارت است از راهبرد یــاددهی-یـادگیری که هدف اساسی آن رشد و تقویت فرایندهای نظام مند درک و دریافت، تفکر، یادگیری و حل مساله است.

در این راستا اولویت پرورش تفکر نظام مند به منزله هدف اساسی تربیت، باور به وجود کارکردها یا عملگرهای شناختی به عنوان ابزار یادگیری، تأکید بر فرایند تفکر و یادگیری به جای محتوا و ورود فرایندهای شناخت و تفکر به سرتاسر برنامه های درسی، محیط و شرایط یادگیری و زندگی روزمره از جمله ویژگی های آموزش و پروش شناختی است.

البته برای پژوهش در حوزه آموزش و پرورش شناختی نیاز به ایده هایی است که تولید ابزارهای یادگیری، طراحی شیوه های آموزش تفکر نظام مند، تحلیل رویداد یاددهی- یادگیری از منظر علوم شناختی، مطالعه شیوه های توسعه فرایندهای شناختی در برنامه های درسی  و امکان سنجی توسعه مهارت های شناختی در هر یک از موضوعات درسی در این زمینه یاریگر می تواند باشد.

بهسازی یادگیری از طریق توسعه تواناییهای شناختی

از منظر علوم شناختی برای تحقق یادگیری باید به فعال ساختن فرایندهای شناختی مبادرت کرد که  این فرایندها عبارتند از فرایندهای مفهومی، فرایندهای تحلیلی و فرایندهای اجتماعی- فرایندهایی که می­توانند یادگیری را پوشش دهند و هر کدام نیز دارای مؤلفه­هایی هستند. تمامی این فرایندهای شناختی باید به نحو منطقی و منسجمی به موضوعات یادگیری پیوند بخورند، زیرا یادگیری حاصل بهبود و پیشرفت فرد در این فرایندهای شناختی است.

در واقع، یادگیری در تمام زندگی آن قدر که به معنی بهبود توانایی­های فرد در این قابلیت­های شناختی است به معنی فراگیری مداوم دانش نیست. اما، درهم تنیدن این فرایند به موضوعات درسی نیازمند آن است که این موضوعات، همان موضوعات زندگی و مرتبط با اهداف واقعی زندگی باشد. 

اقدامات

مطالعه مراکز دانشگاهی فعال در حوزه مطالعات آموزش و پرورش شناختی در جهان از اقداماتی است که باید انجام شود همچنین ترویج آگاهی از فرایندهای شناختی با همکاری سازمان هایی همچون وزارت آموزش و پرورش به منظور مشارکت در گردهمایی های تخصصی معلمان و مربیان، همکاری با بخش های پژوهشی و توسعه‌ای، مراکز دانشگاهی جهت جلب همکاری اعضای هیأت علمی دانشگاهها برای مشارکت در فعالیتهای پژوهشی و همکاری با سازمان صدا و سیما برای معرفی رویکرد شناختی به آموزش نیز باید در دستور کار باشد.

البته حمایت از طرح های پژوهشی دانشگاهی در زمینه نیز از دیگر اقداماتی است که باید انجام شود که در این زمینه می توان به طراحی و تدوین بسته آموزشی پیش دبستان، طراحی سامانه سنجش شناختی معلمان، مطالعه تأثیر روشهای آموزش بر سیستم توجه، طراحی نظام سنجش شناختی پیشرفت یادگیری و تدوین اصول و روشهای اصلاح رفتار با رویکرد شناختی اشاره کرد.

حمایت از پایان نامه های دانشجویی در زمینه علوم شناختی و تربیت، اعزام دانشجویان دکتری به فرصت مطالعاتی در زمینه مطالعات شناختی در تربیت، برگزاری دومین مدرسه تابستانه آموزش و پرورش شناختی با همکاری پژوهشکده علوم شناختی و پیگیری تفاهم نامه با دانشگاه فرهنگیان برای توانمندسازی اعضای هیات علمی دانشگاه در زمینه مطالعات شناختی نیز از دیگر اقداماتی است که در این زمینه نیاز است به آن توجه شود.

*عضو کارگروه پژوهش و زیرساخت ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

منبع: isti.ir

انتهای پیام/25