این آمار تنها برای کشورمان است و سالانه سرطان خون جان افراد بسیاری را می‌گیرد. اما راه چاره چیست؟ برای درمان بیماران سرطان خون و تالاسم فناوری سلول‌های بنیادی خون‌ساز نقش‌آفرینی می‌کنند و به یاری بیماران می‌آیند. اماپیوند سلولهای بنیادی تنها در شرایطی موفق است که شناسه ژنتیکی (HLA) بین بیمار و اهداکننده با یکدیگر همخوانی داشته باشد.

از این روش به عنوان «پیوند مغز استخوان» یاد می‌شد. این فرآیند بسیار دردناک بود، اما هم اکنون با پیشرفت فناوری، این کار بسیار ساده تر و با فرایندی بدون درد و شبیه دیالیز از طریق جداسازی سلولهای بنیادی از خون انجام میشود. نخستین پیوند مغز استخوان در ایران بیش از ۳۰ سال پیش انجام شد..

نیاز است یک فهرست از افرادی که تمایل به اهدای سلول های بنیادی خون ساز دارند تهیه و HLA آنها با فرایندی به نامHLA Typing تعیین شناسه ی HLA یک فرد از روی DNA وی مشخص شود تا به محض ورود یک بیمار جدید، اهداکنندهی منطبق با وی شناسایی شود.

ایران در جمع دارندگان فناوری HLA Typing

بعضی از کشورهای منطقه پیشرفت های جدی در این زمینه داشته اند. مثلا کشور ترکیه ۶۰۰ هزار نفر را تاکنون وارد بانک اهداکنندگان سلول های بنیادی خود کرده است. در آمریکا، بعضی از کشورهای اروپایی فرآیند HLA Typing روی میلیون ها نفر متقاضی اهدای سلول های بنیادی خون ساز انجام شده است. به عنوان مثال فقط در کشور آلمان بیش از یک میلیون نفر اهداکننده تاکنون تعیین HLA شده اند.

اما در کشورمان اگرچه در طول 30 سال اخیر، فعالیت‌های گسترده‌ای برای فناوری شناسه ژنتیکی انجام شده است. بالغ بر ۱۸ هزار نفر است که با ارسال نمونهی اهداکنندگان به خارج از کشور انجام شده است. این عدد در مقایسه با جمعیت ۸۰ میلیون نفری ایران بسیار ناچیز است. با وجود آن که هزاران اهداکننده تاکنون ثبت نام کرده و توسط شبکه ی ملی اهداکنندگان سلول های بنیادی خون ساز از آن‌ها نمونه خون گرفته شده است.

از آن‌جایی که هر فرد شناسه اما فهم شناسه ژنتیکی بیمار و اهدا کننده، نیازمند زیرساخت‌ها و فناوری‌هایی است که ایجاد پایگاه داده‌ای بسیار گسترده از این شناسه‌ها را از اهداکنندگان گردآوری و ثبت کرده باشد. فرآیندی که دسته بندی شناسه‌های ژنتیکی یا HLA Typing شناخته می‌شود.

این اطلاعات در یک بانک اطلاعاتی ذخیره شود تا هنگامی که یک بیمار نیاز به پیوند سلول‌های بنیادی دارد، اهداکننده منطبق با وی پیدا شود. . فناوری HLA Typing به روش فرادقیق و فراسریع (که امکان تعیین شناسی ژنتیکی افراد زیادی را با دقت بالا و در زمان کم ممکن می‌کند، پیشرفته ایت و کشورهای اندکی در جهان این فناوری را در اختیار دارند.

نبود این فناوری، چالشی جدی را ایجاد کرد و در سال‌های گذشته، بسیاری از بیماران برای یاافتن اهداکنندگان با شناسه ژنتیکی منطبق به پایگاه‌های داده خارج از کشور نیاز داشته باشند. این دسترسی نه تنها دشواری‌های بسیاری دارد بلکه هزینه هنگفتی برای واردات سلول های بنیادی را به همراه داشت. برای هر هزار بیمار، هزینه‌ای بیش از ۳۰ میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شد. این موضوع تنها بخش مالی ماجرا بود و بیماران با صبری چندماهه، رنج بسیاری را متحمل می‌شدند که گاه به مرگ بیمار منجر می‌شد.

خوشبختانه این فناوری در کشور بومی شده است و فناوری HLA Typing فرادقیق و فراسریع در کشور به بیماران این حوزه کمک می‌کند.

این فناوری بومی اکنون مورد تأیید معتبرترین مرکز جهان در آلمان قرار گرفته است. تمامی زنجیره این فرآیند در داخل کشور پیاده سازی می‌شود و ارسال نمونه ها یا اطلاعات ژنتیکی از کشور مسدود می‌شود. ضمن آن‌که از رنج بیماران می‌کاهد از خروج میلیون ها دلار ارز نیز جلوگیری خواهد کرد.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24