پژوهش‌سرای دانش‌اموزی ملاصدرا، میزبان دانش‌آموزهایی است که می‌خواهند یک گام جلوتر از کتاب‌های درسی خود و در مسیر یافتن آن‌چه در پس پرده‌ی چیزهاست گام بردارند، جایی که با ساختن شخصیت‌های خیالی خود، زمینه‌ساز تحقق قهرمان‌های دنیای واقعی می شوند.
به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دانش‌آموزهایی که ساعاتی را برای صرف استراحت از کلاس‌ها بیرون آمده‌اند، از این فرصت برای گفتگوهایشان انتخاب کرده‌اند. بعضی‌ها روپوش سفید آزمایشگاهی به تن دارند و رد کار با ابزارهای رنگی نقاشی را روی دست‌های برخی دیگر می‌توان دید. حال و هوای مدرسه را دارد، اما نخستین آزمایشگاه سلول‌های بنیادی دانش‌آموزی کشور، عنوانی است که پژوهش سرای دانش‌آموزی ملاصدرا به خود اختصاص داده است. این‌ پژوهش‌سرا میزبان دانش‌اموزهایی است که می‌خواهند یک گام جلوتر از کتاب‌های درسی خود و در مسیر یافتن آن‌چه در پس پرده‌ی چیزهاست گام بردارند.

جایی برای رشتن رشته‌های سلولی
از ابتدای راهروی باریک پژوهش سرا، رد مدل‌های مولکولی کاغذی را می‌گیریم تا به آزمایشگاه نانو و سلول‌های بنیادی برسیم. جایی‌که دو دانش‌آموز همراه با استادشان مشغول کار با دستگاهی هستند که به گفته آنان برای تولید الیاف در ابعاد نانومتری به کار می‌رود. به گفته این دانشجوی دکتری نانوفناوری، وقتی از تولید الیاف تولیدشده در ابعاد نانومتری صحبت به میان می‌آید، یعنی این‌که باید از خواص ویژه‌ای صحبت کرد. این دستگاه به کمک پلیمرهای مورد نیاز، رشته‌های الیاف را برای استفاده در سلول‌های بنیادی آن‌هم به عنوان داربست، تولید می‌کند. این فعال حوزه نانو بیان می‌کند که مثلا برای کشت سلول‌های عصبی از الیاف کربنی به همراه افزودنی‌های دیگری استفاده می شود.
در حال حاضر 2 گروه مختلف در حوزه سلول‌های بنیادی فعال هستند و برای آغاز راه پژوهش خود از این دستگاه استفاده می‌کنند.
به گفته وی اگرچه در آغاز راه، هدف صرفا کار علمی است، اما این کار زمینه‌ای برای آشنایی دانش‌آموزان با کار پژوهش و سپس ورود به دنیای فناوری است. کارهای آزمایشگاهی که به نتیجه می‌رسند در نهایت  به صنعت می‌رسند و هدف مهم بعد از تولید علم ، و این توانمندی، در مسیر تجاری به کار بسته می‌شود. با این تفسیر، ان‌جا  فقط و فقط تولید علم یا فقط و فقط تجاری‌سازی مطرح نیست بلکه این دو مهم به موازات هم پیش می‌روند.

طرح‌های ساختارشکن از دل سلول‌های‌های بنیادی
این‌جا کار از جنس مواد آزمایشگاهی، روپوش‌های سفید و دستگاه نیست. کاغذ، مدادهای رنگی و خلاقیت ابزار کار دانش‌آموزهاست. این را از طرح‌های خاص و گاهی عجیب روی میز می‌توان فهمید. مسئول این کلاس، با دانش‌آموزان، پیرامون طرحی که در ذهن دارند گفت و گو می‌کند تا در نهایت به یک هدف مشخص برسند. هرکدام با اشتیاق از شخصیت‌های گاهاً عجیب گوشه ذهنشان می‌گویند. به گفته مسئول کارگاه شخصیت‌سازی، در این کلاس تعدادی از دانش‌آموزانی که با سلول‌های بنیادی آشنایی دارند، در کنار تعداد دیگری از دانش‌آموزانی که تکنیک طراحی و  نقاشی و انیمیشن مسلط‌اند، گرد هم آمده‌اند تا بتوانند به کمک سلول‌های بنیادی و دانش طراحی در نهایت شخصیتی خیالی خلق کنندکه مبنای کار دیگر دانش‌آموزان و فعالان کشور به منظور بازی‌سازی، اپلیکیشن ساخت انیمیشن و تصویرپردازی بر مبنای سلول‌های بنیادی قرار بگیرد. این گروه‌ها تا پایان امروز طرح‌ها یا به دیگر بیان شخصیت‌های ساخته و پرداخته شده خود را ارائه ی‌کنند، طرح‌هایی که پایه خلق رویدادهای متنوعی در عرصه محتوا قرار می‌گیرند.
از سالن کنفرانس هوشمند، جایی‌که برای آموزش علوم سلول‌های بنیادی به صورت هوشمند و از راه دور طراحی شده است و تعدادی از سیاست‌گذاران و مسئولین، درباره چگونگی هدایت طرح‌ها با هدف ترویج و ارتقای طرح های جشنواره سلول‌های بنیادی گفت و گو می‌کنند، عبور می‌کنیم تا به سالن آزمایشگاه اصلی برسیم.

تلاش برای احیای یک گیاه دارویی
گوشه‌ای از این آزمایشگاه، می‌توان جوانه‌های سبز گیاه تازه روییده شده را در یک لیوان ، پشت شیشه آزمایشگاه و روی میز مشاهده کرد. مسئول این پژوهش بیان می‌کند که می‌خواهیم بررسی کنیم با استفاده از ذرات نانوسیلیس می‌توانیم میزان گیاه آرتیمیزیا و را افزایش داد یا خیر.
مائده مستولیان که اکنون در این کار پژوهشی با 4 نفر از دانش‌آموزان همراه بوده است، در مورد آرتیمیزا و خواص آن در بازار تجاری می‌گوید این گیاه داروهای جلوگیری کننده از تب و مالاریا در قدیم  استفاده می‌شده و کاربرد امروزی آن، تولید اسانس است.
به گفته این فارغ‌التحصیل حوزه سلول‌های بنیادی، با بهره‌گیری از فناوری و خواص استخراج شده این گیاه پایه بسیاری از فرآورده‌های دارویی قرار بگیرد و مهم‌تر از همه، اگر بتوان به شیوه ای تولید این گونه‌ گیاه دارویی در حال انقراض و بومی ایران را افزایش داد، در عرصه تجاری استفاده‌های بسیار برد.

کندوکاو درسلول‌های پوست
در گوشه‌ای دیگر از این آزمایشگاه گویا 3 پروژه پژوهشی قرار است به کمک یک مربی و در قالب 3 گروه پژوهشی انجام شود. رحمانی نخستین پژوهش را  بررسی اثر نشاسته بر سلول‌های  فیبروپلاستی عنوان می‌کند و درباره اهمیت این پژوهش می‌گوید: از قدیم الایام باور بر این بوده که نشاسته یا آب برنج برای پوست خاصیت ترمیمی دارد و در طب سنتی به این موضوع اشاره شده است و قصد داریم به کمک دانش‌اموزان این مضوع را از منظر علم اثبات کنیم.
دومین کار پژوهشی در دست این گروه، تلاشی است تا سلول‌های بنیادی را با شبه نورون‌ها تمایز داده شوند. با استفاده از  سلول‌های مغر استخوان و بافت چربی، سلول‌های بنیادی را از این دو استخراج می‌شوند و با اضافه شدن ماده، شکل سلول را پس از یک هفته بررسی می‌شود. بافت چربی با مغز استخوان، هرکدام که بیش‌ترین شانس را  برای تبدیل شدن به نورون داشته باشند برنده‌اند. به گفته مسئول این کار پژوهشی،  اگر قطعا با توجه به دسترسی بهتر به بافت چربی، این سلول‌ها گزینه بهتری برای این کار خواهند بود.
سومین پژوهش این گروه اما، درباره اثر یکی از داروهای بسیار شایع و پرمصرف این روزهای مردم بر سلول‌های پوستی است.  در این پژوهش اثر  داروی «بروفن» بر فیبروپلاست‌های پوستی بررسی می‌شودو از آن‌جایی‌که سلول‌های پوستی برای ادامه حیات خود به کلاژن نیاز دارند، در صورت ترشح نشدن کلاژن، رد پیری و چین و چروک روی صورت نمایان می‌شود. این پزوهش به کمک دانش‌اموزهای علاقمند به سلول‌های بنیادی بررسی می‌کند که این دارو چه تأثیری بر این سلول‌ها خواهد داشت.
اوکه کارشناسی زیست شناسی سلولی و مولکولی را در دانشگاه خوارزمی گذرانده، است در این 3 پژوهش با یک گروه 4 نفره و 2 گروه 3 نفره کار می‌کند. این فعال حوزه زیست شناسی متعقد است این گونه فعالیت‌ها به دانش‌آموزان دید پژوهشی می‌دهد و بیان می‌کندوقتی دانش‌آموزی با دید پژوهشی وارد دانشگاه می‌شود از همان ابتدای راه به دنبال کار پژوهش می‌رود. این امر باعث می‌شود پیشرفت دانشجو، دانشگاه و کشور با دید گسترده‌تر دانشجو به واقعیت نزدیک‌تر شود.
اما در کنار این گروه‌ها، گروه‌های دیگری در حوزه‌های لیزر و اپتیک، جانورشناسی نیز فعالند و هرگاه نیاز داشته باشند برای کار پژوهشی خود با شناخت جانوری کار کننند، به خانه حیوانات می‌آیند، جایی‌که می‌توانند با تشریح و شناخت سلولی موش‌های آزمایشگاهی، با این فضا آشنا شوند و کار خود را پیش ببرند.
اینجا 14 تیم پژوهشی از آغاز سال در این هسته با دبیرخانه فعالیت می‌کنند. نخست با برگزاری سمینار و  بعد از جذب دانش‌اموزان یک سری کلاس‌های اموزشی برای آنان برگزار شد که در این کلاس‌ها آموزشی  پروژه‌های مطرح شده توسط دانش‌اموزان به وسیله اساتیدی که در کمیته علمی حضور داشتند داوری شد که به گفته مدیر این پژوهش‌سرای دانش‌آموزی، برخی از پزوژه‌ها قابلیت ارتقای علمی بیش‌تری داشتند آزمایشگاه‌ها مقدمات را پیش‌بینی کرد. اما در بخش کشت سلولی که حائز اهمیت باتری است دانش‌آموزان از ظرفیت‌های بخش ایزوله فعالند و بر اساس گروه‌بندی بر اساس تیم‌های خود در این حوزه فعالیت می‌کنند. این گروه‌ها آماده می‌شوند تا جشنواره دانش‌آموزی سلول‌های بنیادی با رنگ و بوی نوآوری و خلاقیت برگزار شود.
بار دیگر برای خروج از مقابل سالن شخصیت پردازی عبور می‌کنیم، جایی‌که 25 دانش‌اموز فعال با استفاده از نگاه و خلاقیتشان شخصیت‌های ساخته و پرداخته شده را روی کاغذ ترسیم کرده‌اند. شخصیت‌هایی که شاید از دل آن‌ها، شاید روزی قهرمان‌های دنیای علم و فناوری به کاراکترهای واقعی زندگی روزمره‌مان بدل شوند.
پایان پیام/24