زندگی در دنیایی که دائماً در حال تغییر است و به صورت پویا توسط نیروهای طبیعی و اجتماعی غیر قابل پیش‌بینی، چالش‌های زیادی را از لحاظ شخصی و اجتماعی برای مردم به وجود می آورد. انسان با استفاده از روش‌های نوآورانه و شناخت بیش‌تر پیرامون خود، این چالش‌ها را برطرف می‌کند.

در باب اهمیت نوآوری‌های شناختی

اهمیت نوآوری تا جایی است که اتحادیه نوآوری و فناوری اروپا، نوآوری‌های اجتماعی و شناختی را عامل موفقیت اقتصادی آینده اروپا دانسته و آموزشی را مفید ارزیابی می‌کند که تفکر خلاق را به عنوان اساسی برای پیشرفت ارتقا می دهد.

ایجاد یک راهبرد برای پرورش پژوهشگران خلاق که دارای عمق و گستره فکری برای تبدیل شدن به نوآوران مولد و قادر به جستجوی فعالانه راه حل های جدید برای مشکلات و تبدیل ایده های خود به محصولات قابل استفاده و نوآوری های اجتماعی موثر باشند، ضرورتی است که با پرورش نوآوری‌های شناختی محقق می‌شود.

از شناخت تا خلاقیت

خلاقیت و نوآوری اغلب با اصطلاحات مختلفی شناخته می‌شود. نوآوری با فعالیت‌های هنری و اقتصادی مرتبط است. در هر صورت، هنگامی که به دنبال یادگیری مهارت های جدید و کسب دانش جدید باشیم؛ خواه آن "خود" یک فرد باشد یا یک گروه اجتماعی، این رویکرد و نگاه جامع خلاقیت و نوآوری را نوآوری شناختی می نامیم.

نوآوری شناختی مفهومی یکپارچه است که پیوندهای اساسی بین مبتکر، نوآوری، چالش‌های زمینه‌ای و بازتاب های ناشی از آن را در جامعه به رسمیت می شناسد. نوآوری شناختی شامل جست‌وجو، آغاز یک فرآیند اکتشافی برای بررسی محدودیت‌ها و فرصت‌ها،، انتخاب یکی از میان بی‌‍شمار ایده برای  بهره‌برداری و توسعه بیشتر، تلفیق رویکردها و روش‌های جدید حاصل از مهارت‌های شناختی است.

برنامه‌های جهانی برای تقویت نوآوری شناختی

در سراسر جهان، برنامه‌ها و راهبردهایی برای تقویت مهارت‌های شناختی تعریف شده است. به طور مثال، توصیف ، درک و پرورش و تقویت نوآوری شناختی در قلب CogNovo یکی از همین برنامه‌ها به شمار می‌رود؛ CogNovo یک شبکه آموزش چند ملیتی جدید است که توسط اتحادیه اروپا هدایت و در دانشگاه پلیموث هدایت می شود.

این برنامه میان‌رشته‌ای حدود 25 نفر از محققان دکترا را تربیت و هدایت کرده و هدف آن نه تنها ارائه آموزش های پیشرفته تحقیقاتی، است بلکه تلاش دارد با نقش آفرین کردن بخش خصوصی حمایت‌ها را برای اکتشافات علمی، فناوری و هنری در زمینه نوآوری شناختی محقق کند.

نوآوری شناختی در ایران

در حالی که برنامه جهانی نوآوری شناختی تلاش می‌کند در قالب پروژه های تحقیقاتی مستقل، توسط یک تیم میان‌رشته‌ای از متخصصان دانش، روش ها و مهارت های مختلف را کشف و هدایت کند، در کشورمان نیز ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی با برگزاری رویدادهای ترویجی، فراخوان‌ها و مسابقه‌های شناختی در راستای تقویت مهارت‌ها و نوآوری‌های شناختی گام برمی‌دارد.

تلاش برای تقویت دانش شناختی دانش‌آموزان و دانشجویان با گنجاندن این مهارت در برنامه درسی، اعلام فراخوان‌ها و مدرسه‌های پرورش شناختی، جامعه را با این دانش فرارشته‌ای آشنا کند. مرکز نوآوری شناختی نیز بستری است که با حمایت این ستاد، زمینه تربیت پژوهشگران و ایده‌پردازان خلاق را فراهم می‌کند.

ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تمرکز ویژه بر نوآوری پایدار آموزش‌های عمومی بیشتر با هدف تقویت پژوهشی و کاربردی از پژوهش‌های کاربردی این حوزه حمایت می‌کند.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#24