واقعیت‌های پیشرفت یک کشور نسبت به دیگر کشورها به مؤلفه‌ها و واقعیات گوناگونی بستگی دارد. دورانی بود که ملاک و معیار پیشرفت و توسعه یافتگی یک کشور را از دود کارخانه‌ها و تعداد صنایع سنگینش می‌سنجیدند. امروز اما توسعه ابعادی بسیار کوچک و در ابعاد نانومتری یافته. سرعت این پیشرفت نیز از به وسعت درنوردیدن مرزهای ارتباط در کسری از ثانیه رسیده است. ریشه پیشرفت‌های فزاینده و تنگ‌تر شدن عرصه رقابت‌ کشورها را می‌توان در واژه «تولید علم» دریافت.  

اما ایران چه سهمی را از کارزار تولید علم در جهان دارد؟ به استناد آمارهای بین‌المللی این میزان نسبت به گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است. چندی پیش، آخرین داده‌های پایگاه استنادی اسکوپوس در 2019 که پایگاه SCIMAGO آن را منتشر کرده است، آمار تازه‌ای از وضعیت ایران در میان تولیدکنندگان علم ارائه کرد.

این پایگاه که مقاله‌ها، مجله‌ها کتاب‌ها، کنفرانس‌های معتبر علمی در سراسر جهان را نمایه می‌کند، بیان کدر رتبه ایران در تعداد منتشرات علمی جهان را یک پله بهبود در جایگاه پانزدهم جهان قرار گرفته است. جایگاهی که بالاترین رتبه کشور تاکنون به حساب می‌آید.

ایرانیان در 2019 جمعا 67744 اثر علمی مننتشر کردند که در مقایسه با 59911 اثر منتشر شده در سال 2018، 13 درصد افزایش یافته است. این جایگاه تازه نشان می‌دهد نسبت به سال گذشته 7844 اثر بیش‌تر منتشر شده است.

کشور چین نیز با انتشار 648هزار اثر علمی در مقایسه با 678 هزار اثر علمی منتشرشده توسط آمریکایی‌ها در سال 2019، برای اولین بار در رتبه نخست جهان قرار گرفت که به سال‌ها برتری آمریکا در تعداد منتشرات علمی پایان داد.

آمریکایی‌ها در سال 2018 699هزار اثر علمی منتشر کرده بودند که در سال 2019 با کاهش 21 هزار اثر علمی همراه بوده است. در مقابل چین، رشد خیره‌کننده 79هزار اثر علمی را داشت که 13 درصد رشد در سال 2019 را نسبت به 605 هزار اثر علمی منتشر شده در سال 2018 نشان می‌دهد. رشد 13درصدی در این تعداد از منتشرات علمی کم‌سابقه و بسیار دشوار است.

ایران در میان 10 کشور برتر تولیدکننده علوم زیستی و حوزه انرژی

مستندات سال 2019 حکایت از جایگاه مطلوب ایران در تولیدات علمی حوزه انرژی و مهندسی زیستی دارد. ایران با انتشار 4389 مقاله در حوزه انرژی جایگاه دهم این حوزه و جایگاه هشتم مهندسی زیستی را با انتشار 882 مقاله از آن خود کرده است.

منتشرات علمی در حوزه هوافضا به میزان 565 مقاله و 16209 مقاله مهندسی، جایگاه 12 را در این حوزه‌ها نصیب ایران کرده است. ایران در تولیدات علمی حوزه علوم کامپیوتر، با انتشار بیش از 7034 مقاله در سال 2019 رتبه 17، در مهندسی شیمی با 5104 منتشره در جایگاه 11 قرار گرفته است. دانشمندان ایرانی همچنین با انتشار 2914 مقاله علوم اجتماعی به رتبه 31 این حوزه و با انتشار 1322 مقاله در جایگاه 21 جهانی در حوزه کسب و کار و مدیرت قرار گرفتند.

روند پرشتاب کشورها در ربودن گوی سبقت از یکدیگر، پیشرفت‌های روزافزون دانش و فناوری، رقابت را در میدان تولید علم و فناوری بیش از پیش دشوار کرده است؛ این واقعیت، بیان‌کننده مسیر دشوار دانشمندان ایرانی در ارتقای جایگاه علمی خود آن هم در شرایط تحریم‌ها و محدودیت‌ها است. ایران در مسیر قرار دارد که بسیار دشوار است اما در این مسیر به مدد خلاقیت و انگیزه نیروی انسانی جوان خود شتابان و با امید به نتایج امیدوارکننده به جلو پیش می‌رود.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24

اخبار مرتبط:

* رتبه چهارم ایران در رشد علمی جهان

* ایران در جایگاه پانزدهم جهان

* بررسی رشد تولید علم ایران در ۲۰۱۸