*زهره توفیقی

 امروز موسیقی فقط هنری جاری در  بستر اجتماع قلمداد نمی‌شود و سال‌هاست که این هنر قدم در دنیای گسترده‌تری نهاده و در قالب صنعتی بزرگ با بسیاری از صنایع عظیم دیگر در رقابت است. این نوع نگاه به موسیقی، به‌مثابه‌ی یک صنعت- شاید زمانی ملموس‌تر شود که تعریفی از صنایع فرهنگی داشته باشیم. این دسته از صنایع آنهایی است که کالای تولیدشده‌ی فرهنگی به‌وسیله شخص یا گروهی از هنرمندان را به میزان انبوه تهیه و در بازار تجاری تکثیر می‌کند. 

موسیقی، از قرن هجدهم، کمابیش رویه تجاری‌شدن را پیش گرفت و در اواخر دهه 1880، ضبط تجاری آثار موسیقی آغاز شد. اما، در حدود سال 1920، پس از آغاز پخش گسترده رادیویی آن، شیوه شنیدار موسیقی بین مخاطبان به طور کلی دگرگون شد. 

انه های اپرا و سالن‌های کنسرت، اجرا و تولید آثار موسیقی را ادامه دادند؛ اما همچنان رادیو بستر مناسب‌تری برای معرفی آثار و گروه‌های جدید و نوظهور بود. در قرن بیستم،  بین سال‌های 1930 تا 1950، موسیقی در جامه صنعت مدرنی پدیدار شد، درست زمانی که ضبط موسیقی بسیار فراگیرتر از نت‌‌های نوشتاری و انتقال آن از طریق کاغذ بود. 

از سال 2000، راه‌های نوین ضبط و عرضه¬ موسیقی، تکنولوژی‌ها و نرم‌افزارهای گوناگون به تولید در این صنعت سرعت بیشتری بخشید و از وابستگی بین اشخاص برای ضبط و انتشار یک اثر کاست. امروزه صنعت موسیقی به عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع فرهنگی، نقش بسزایی در درآمدزایی و اشتغال‌زایی جوامع مختلف به خصوص جوامع پیشرفته دارد. 

صنعت موسیقی با اشتغال زایی نقش مهمی در چرخه‌ی اقتصادی برخی از کشورها ایفا می‌کند. این صنعت براساس کمپانی‌ها (شرکت‌ها و مؤسسه‌ها) و افراد مستقلی شکل می گیرد که با خلق،‌ اجرا، آموزش و فعالیت‌های دیگر در این عرصه موجب درآمدزایی می‌شوند. 

«ضبط موسیقی» و «اجرای زنده» دو بخش اصلی در این عرصه محسوب می‌شوند، که افزون بر هنرمندان فعال در آنها افراد بسیار دیگری را هم درگیر می‌کنند. به منظور ضبط یک اثر موسیقایی علاوه بر موزیسین‌ها، خوانندگان و شاعران، افراد دیگری چون مدیران گروه‌ها،‌ استودیوهای ضبط، تهیه کنندگان، ناشران موسیقی و مراکز چاپ، و مراکز پخش و فروش فعالیت می‌کنند تا آثار ضبط شده را به گوش مخاطب برسانند.

در این بین اقشار دیگری هم به صورت گسترده در حوزه‌های مختلف و  در ارتباط با موسیقی در حال فعالیت هستند. بخش رسانه‌های جمعی یکی از فعال‌ترین و گسترده‌ترین آنها در اقصی نقاط دنیاست. شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی و خبری نقش مهمی در اطلاع‌رسانی در این حوزه دارند که به واسطه‌ی آنها خبرنگاران موسیقی،‌ برنامه‌سازان و منتقدان موسیقی را می‌توان جزو پویاترین افراد وابسته به این حوزه دانست. 

از سوی دیگر می‌توان به نقش اساتید موسیقی، هنرجویان، سازندگان سازها و بسیاری دیگر اشاره کرد. در نگاه کلان‌تر علاوه بر افراد فعال و تیم‌های اجرایی در حوزه موسیقی مجامع بزرگتری هم مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی امور مرتبط با موسیقی را برعهده دارند. نهادهایی مثل اتحادیه‌ها،‌ وزارت‌خانه‌ها و اصناف که امور گوناگون از تصمیم‌گیری‌‌های کلان تا بیمه هنرمندان با صلاح‌دید آنها انجام می‌پذیرد.

*کارشناس‌ستاد‌توسعه‌فناوری‌های‌نرم‌و‌هویت‌ساز‌معاونت‌علمی