به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، توسعه سهم نژاد آرین از بازار مرغ مصرفی کشور یکی از نیازهای حیاتی کشور است. با وجود نیاز به تلاش نهادهای مختلف برای فرهنگ‌سازی در این حوزه، به نظر می‌رسد علی‌رغم توانمندی‌های لازم، در تجمیع ظرفیت‌های فناورانه برای ارتقای این نژاد، ضعف وجود دارد.

ما نسل چهارم مرغ را می‌خوریم!

اگر تولید مرغ گوشتی خانوار را به عنوان یک زنجیره در نظر بگیریم، مرغ لاین در ابتدای زنجیره و جوجه یک‌روزه در انتهای آن قرار دارد. به عبارتی مرغ مصرفی خانوار، از رشد جوجه‌های یک‌روزه به وجود می‌آید که از نسل قبلی، یعنی مرغ‌های مادر به وجود آمده‌اند. یک نسل قبل از مرغ‌های مادر نیز، مرغ اجداد و در نهایت نسل قبلی آن، یعنی مرغ‌های لاین در زنجیره تولید مرغ قرار دارند.

تولید و فناوری حفظ و گسترش نسل مرغ‌های مذکور، فقط در تعداد معدودی از کشورهای دنیا وجود دارد. آمریکا، انگلیس، فرانسه، برزیل، هند، هلند، آلمان و ایران دارای این امکان هستند که همه نسل‌های مرغ را پرورش دهند. در این بین تولید و پرورش نسل اول این پرندگان، یعنی مرغ لاین برای کشورها اهمیت بالایی دارد و نیاز به مراقبت‌ها و شرایط خاصی برای پرورش نیز دارد.

وجود لاین در کشور، نشانه‌ای از استقلال کشور و نبود وابستگی آن است و موضوع مهم امنیت غذایی را نیز تأمین می‌کند. کشورهای مختلف نیز تلاش می‌کنند دیگر کشورها را در زمینه تأمین غذا به خود وابسته نگه‌دارند و مرغ خوراکی نیز یکی از این موارد است. قیمت مرغ لاین بسیار بالاست و شرکت‌های خارجی تمایلی به فروش آن ندارند و بیشتر سعی دارند نسل دوم، یعنی مرغ اجداد را به فروش برسانند.

کنار رفتن آرین از بازار مرغ ایران

در ایران تلاش‌های زیادی در زمینه کسب فناوری پرورش مرغ لاین انجام شده است. ابتدا در سال ۱۳۵۶ بود که یک گله از مرغ لاین نژاد آمریکایی آربوراکرز وارد کشور شد، اما به دلیل نبود امکانات لازم، مرغ‌ها تلف شدند و پروژه با موفقیت به انجام نرسید. در سال ۱۳۶۲، دولت طرحی را برای حفظ و پرورش نژاد مرغ لاین هایبرو هلندی با نام آرین مطرح کرد که طبق آن، مجتمعی در منطقه بابل‌کنار استان مازندران تاسیس به این امر اختصاص داده شد.

طرح مذکور تا حد خوبی موفق شد و تا ابتدای دهه ۸۰ شمسی، ۸۵ درصد بازار مرغ کشور، در اختیار نوه و نتیجه‌های لاین آرین بود، اما به دلایل مختلف شرکت راس انگلیسی و  هوبارد فرانسوی توانستند در کمتر از ۳ سال، با واردات سنگین مرغ اجداد، جای نژاد ایرانی را بگیرند و سهم آرین را به زیر 2 درصد برسانند.

با شروع افزایش تحریم‌ها، در ابتدا مرغ‌های اجداد به دلیل ایجاد وابستگی اولویت کمتری برای تحریم داشتند، اما در سال ۹۸ نوبت به تحریم مرغ اجداد هم رسید و کشور‌های دارای مرغ لاین، از فروش مرغ اجداد به ایران امتناع کردند. این امر موجب اختلال بازار در سال ۹۹ شد و موضوع امنیت غذایی به طور جدی حیاتی بودن خودش را نشان داد.

مشکل مرغ لاین آرین چیست؟

از دست دادن سهم 85 درصدی آرین از بازار، ناشی از خصوصیات ژنتیکی این نژاد است. دوره پرورش جوجه‌های خارجی با اصلاح ژنتیکی به 45 روز رسیده است و در این دوره، وزن بالایی به خود می‌گیرند. جوجه‌های یک‌روزه نژاد آرین در 35 روز نخست عمر خود، رشدی سریع‌تر و بیشتر از نژادهای خارجی دارند، اما بعد از آن میزان خوراک بیشتری را نسبت به سایر نژاد‌ها نیاز دارد و در مقابل حجم کمتری را به خود می‌گیرد و حتی ممکن است با بیماری‌هایی نیز روبرو شود.

در واقع تا حدود 35 روز، نژاد آرین عملکرد بهتری دارد، اما در 10 روز بعدی از رقیبان خود جا می‌ماند. به همین دلیل بعد از 45 روز پرورش، وزن مرغ‌های خارجی تا بیشتر از 2 کیلوگرم نیز می‌رود، اما مرغ‌های آرین نمی‌توانند به این مقدار برسند و به دلیل صرفه اقتصادی بالا مرغ‌داران تمایل دارند از نژادهای خارجی برای پرورش استفاده کنند.

این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان سلامت، دوره رشد 35 روزه و رسیدن به وزن‌هایی در حدود کمتر از 1.5 کیلوگرم برای مصرف مرغ مناسب است، اما فرهنگ‌سازی لازم در این خصوص صورت نگرفته و یک باور اشتباه در جامعه وجود دارد که مرغ بزرگ‌تر سالم‌تر و برای مصرف بهتر است.

کاهش بازار آرین و اختلال در بازار مرغ در سال 1399، در کنار ضرورت تأمین امنیت غذایی جامعه باعث شد رهبر انقلاب نیز به این موضوع وارد کرده و به مسؤولان دستور دادند که تکلیف مرغ آرین را مشخص کنند. دستوری که تا سه سال به آن عمل نشد و تنها تلاش‌های جزئی را به دنبال داشت.

گذشته از فرهنگ‌سازی ضعیف و توجه کم مسؤولان به حفظ و گسترش این نژاد بومی، یکی دیگر از مشکلات آرین ضعف مقاومت آن‌ها در برابر بیماری‌هاست که با هزینه کم می‌توان با اصلاح ژن و استفاده از برخی دارو‌های خاص، این مشکل را برطرف کرد. این در حالی است که نژادهای مرغ خارجی در دوره‌های مختلف مورد اصلاح ژنتیکی و بهبود قرار می‌گیرند و بازار بیشتری را به خود اختصاص می‌دهند.

اصلاح نژاد منوط به کسب 30 درصد از بازار است

ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دوره‌های قبلی خود توجه به موضوع مرغ آرین را در برنامه‌‎های خود قرار داد و سعی کرد دانش‌بنیان‌ها و توانمندی‌های داخلی را در این حوزه تجمیع کند، اما به برگزاری چند فراخوان بسنده کرد. محمدحسین متألهی اردکانی دبیر جدید این ستاد اما نظر دیگری دارد و می‌گوید باید واقع‌گرا باشیم و به دنبال راه‌های غیر از اصلاح نژاد برویم.

وی در نشست خبری خود اعلام کرد: وابستگی صنعت بزرگ طیور در ورودی‌های ژنتیکی خود به خارج قطعا یک ایراد و نقص غیر قابل اغماض است، اما در این زمینه به یک واقع‌گرایی نیاز داریم.

متألهی اظهار داشت: حوزه اصلاح نژاد مولکولی، حوزه‌ای است که پیشرفت در آن زمانبر است. شرکت‌های خارجی مطرح و فعال در این زمینه، سابقه اصلاح نژاد پیوسته دارند و از تمام دنیا گونه‌های مختلف را جمع کردند و انواع ژن‌ها و گونه‌های مختلف را تولید کرده و پرورش داده‌اند.

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری با تأکید بر استفاده از فرهنگ‌سازی برای توسعه بازار آرین گفت: بخشی از مشکل در کوتاه‌مدت نیز بایستی با راهکارهایی غیر از اصلاح نژاد پیش برود و این راهکارها لزوما از جنس توسعه فناوری نیست. بایستی مزایای آرین و معایب مرغ خارجی را به جامعه معرفی کنیم و بتوانیم مرغ‌ها را در دوره‌های 35 روزه به بازار وارد کنیم. این امر از نظر اقتصادی نیز ضرری را متحمل تولیدکنندگان نمی‌کند.

او با اشاره به وجود توانمندی‌ها و ظرفیت‌های نخبگانی برای این امر در کشور تصریح کرد: اگر بازار مرغ آرین به 30 درصد از بازار کل برسد، با ترکیب روش‌های فناورانه می‌توانیم تمام ویژگی‌های آرین را ارتقا دهیم و با سایر نژادها رقابت کنیم.

با این وجود به نظر می‌رسد در زمینه تجمیع ظرفیت‌ها برای رفع مشکلات نژاد آرین با ضعف‌هایی روبروست. همچنین با توجه به اعلام معاونت علمی در خصوص حمایت از پژوهش‌ها و پروژه‌های محصول‌محور در خصوص اصلاح نژاد مولکولی و توسعه ارقام بهبودیافته، باید دید که آیا توانمندی‌های داخلی می‌تواند در نهایت به ارتقای آرین و افزایش توانایی رقابت آن با جوجه‌های خارجی می‌شود یا خیر.

پایان پیام/