بسیاری از شرکت‌های برتر ثروت خود را از داده دارند. بنابراین داده‌ها نقش حیاتی را در این قرن بازی می کنند.
به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ثروت گوگل، فس بوک و آمازون از کجا آمده است؟ داده. بله در دنیای امروز داده ثروت عظیمی محسوب می شود و نقشی همچون نفت در قرن بیستم را دارد. در این میان داده های ژنومی از اهمیت خاصی برخوردار هستند.  داده های ژنومی یکی از دسته های نوظهور کلان داده ها به شمار می آیند و تولید آن ها روزبه روز در حال افزایش است. حوزه کاربرد داد ه های ژنومی بسیار وسیع است. استفاده کنندگان نهایی این فناوری تحقیقات دانشگاهی، تحقیقات بالینی (پزشکی(، بیمارستان ها، کلینیک ها، شرکت های دارویی، شرکت های بیوتکنولوژی، کشاورزی و محیط زیست هستند.

توسعه سلاح های زیستی با داده های ژنومی
در کنار پتانسیل بالای داده های ژنومی برای توسعه کسب وکارهای نوظهور و ایجاد اقتصادی جدید، همین داده ها را می توان برای توسعه سلاح های زیستی به کار گرفت.
نخستین بار، FBI در اواخر سال 2014 نگرانی های خود را در این زمینه بروز داد، اما هیچ گونه سیاستی پیشنهاد نکرد. داده های ژنومی مواد اولیه سلاح های زیستی هستند و در صورت وجود تخصص کافی، دانش موجود در آن ها استخراج شده و امکان بهره گیری از آن ها فراهم می شود. به همین دلیل کشورهای مختلف دنیا قوانین مختلفی را برای حفاظت از ذخایر ژنتیکی خود وضع کرده اند، به عنوان مثال قوانین کشور چین مانع خروج داده های ژنتیکی از چین توسط شرکت های خارجی می شود، مگر اینکه این کار تحت نظارت سازمان های مربوط اتفاق بیافتد.

دیگر خطرات تهدید کننده داده های ژنتیکی
با این حال، انتقال اطلاعات ژنتیکی توسط شرکت ها و قراردادها، تنها خطرات تهدید کننده داده های ژنتیکی نیستند. صنعت سلامت به شدت نسبت به حملات سایبری آسیب پذیر است و این نکته دارای اهمیت خاصی است.
از سوی دیگر، پیشرفت های پدید آمده در ویرایش ژن و ژنوم و همچنین نسل جدید توالی یابی DNA ، امکان مسلح کردن ویروس ها به عواملی را فراهم کرده که در اثر آن ها پاتوژن های خاصی مهندسی می شوند تا در برابر ایمنی های موجود مقاوم شوند و داروهای کنونی نتوانند آن ها را از میان ببرند.تعدادی از متخصصان نسبت به مهندسی سلاح های زیستی برای کشتن جمعیت های خاص یا افراد خاص هشدار داده اند.
مسئول سازمان اطلاعات ملی آمریکا، ویرایش ژن با هدف مهندسی سلاح های بیولوژیک جدید را در میان تهدیدهای اصلی و بسیار مهم امنیت ملی آمریکا قرار داده است. یکی از اعضاء پنل مشاوران علمی کاخ سفید اذعان کرده است که این خطرات واقعی هستند و نه تنها با رشد بیوتکنولوژی توسعه خواهند یافت، بلکه در سال های آتی بسیار پیچیده تر خواهند شد.

تلاش برای رفع نگرانی ها
کشورهای مختلف با وضع قوانین مناسب و ایجاد سازوکارهای تنظیم گری صحیح، در تلاش اند با در نظر گرفتن نگرانی های امنیتی و صیانتی و حفظ منافع ملی خود، شرایط لازم برای توسعه کسب وکارهای این حوزه را به خوبی فراهم کنند. در این رابطه می توان به دستورالعمل » مقررات عمومی حفاظت از داده ها»  اتحادیه اروپا اشاره کرد که رعایت آن از ماه می سال جاری میلادی برای همه کشورهای عضو الزامی می شود. سایر کشورهای دنیا نیز در این زمینه یا قوانین مشابه این تصویب کرده اند یا در حال تصویب هستند.

بررسی وضعیت ایران
بررسی وضعیت کنونی کشور در این زمینه نشان می دهد در رابطه با حفاظت از ذخایر ژنتیکی کشور، رفع نگرانی های امنیتی و حفظ منافع ملی و همچنین حمایت از کسب وکارهای داده های زیستی، خلأ قانونی وجود دارد.
درنتیجه، فضا برای فعالیت کسب وکارها در این حوزه بسیار مبهم است، هرچند در این فضا برخی از شرکت ها کسب وکارهایی را راه اندازی کرده اند یا خواهند کرد اما نکته مهم تر این است که بسیاری از علاقه مندان و سرمایه گذاران حاضر به سرمایه گذاری در این حوزه نخواهند بود و این امر مانع از استفاده حداکثری کشور از ظرفیت این حوزه خواهد شد. این وضعیت درنهایت منجر به تبدیل کشور به یک مصرف کننده و واردکننده نتایج خدمات این حوزه خواهد شد.
بنابراین به نظر می رسد به منظور بهره برداری صحیح و جامع از ذخایر ژنتیکی در کشور و همچنین در نظر گرفتن ملاحظات صیانتی اقداماتی همچون  شفاف سازی شرایط کسب وکارهای این حوزه با تصویب قوانین لازم و همچنین تدوین دستورالعمل ها و آیین نامه های موردنیاز به منظور حمایت از این کسبوکارها و همچنین حفاظت از حقوق و منافع ملی، ایجاد پایگاه ملی داده های ژنومی، ساختارمند کردن ارسال ذخایر ژنتیکی به خارج از کشور، به حداقل رساندن ارسال این ذخایر به خارج از کشور با فراهم کردن شرایط لازم برای افزایش ظرفیت و تنوع خدمات تولید داده در داخل کشور و شناسایی، تقویت و حمایت از کسب وکارهای تحلیل داده انجام شود.
داده های ژنومی یکی از مباحث مد نظر در مرکز راهبردی فناوری های همگرا معاونت علمی است که این مرکز در این رابطه در حال فعالیت است.
انتهای پیام/25