امروزه تمامي خطوط هوايي در سراسر جهان، سعي در ارائه بهترين خدمات با عالي‌ترين كيفيت به مسافران را دارند. كيفيت آب مصرفي در پروازها از مهم‌ترين نكاتي است كه ارتباط مستقيمي با سلامت مسافرين و گروه پروازي دارد.

با توجه به حجم مسافراني كه از طريق خطوط هوايي در تمامي نقاط جهان جابه جا مي‌شوند، آلوده شدن آب مصرفی در هواپیماها، علاوه بر ایجاد بيماري‌هاي حادي نظير وبا، حصبه و … و به خطر انداختن جان مسافران، سبب انتشار این بیماری‌ها از طریق مسافرانی خواهد شد که قرار است به جای جای شهرها و کشورهای جهان عزیمت کرده و سلامت عمومي را به خطر بيندازند.

لذا براي به حداقل رساندن احتمال آلودگي آب، بايد نمونه‌برداري و كنترل و نظارت بر منابع آب به صورت مستمر انجام شده و در كنار آن، دستورالعمل‌هاي بهداشتي در نگهداري و گندزدايي آب مد نظر قرار گيرد. بررسي‌هاي كيفي آب، اساسا بر مبناي تعيين میزان و نوع ارگانيسم ها و تركيبات آلي و معدني موجود در آب صورت می‌گیرد. هدف اصلي از انجام بررسي‌هاي كيفي آب آشاميدني، حفظ سلامت عمومي و مصرف كنندگان است.

هر گاه كيفيت آب براي يك نوع مصرف خاص تغيير كند به نحوي كه ديگر قابل استفاده نبوده و يا در صورت استفاده اشكالات و يا اثرات نامناسبي پيش آيد، آن آب را آلوده گويند.

ویژگی‌هاي اصلي در زمينه كيفيت آب آشاميدني عبارتند از عاري بودن از ارگانيسم‌هاي پاتوژن، عدم وجود تركيباتي كه اثرات زيان‌آور حاد يا مزمن دراز مدت، ظاهر مناسب ( عدم وجود كدورت و رنگ)، عدم وجود شوري، عدم وجود تركيباتي كه سبب ایجاد طعم و بوي نامناسب شوند و عدم ايجاد خوردگي و رسوب‌گذاري در سيستم ذخیره آب.

به منظور انطباق آب آشاميدني با استانداردها و رهنمودهای موجود، لازم است نمونه برداري از منابع آب‌هاي تصفيه شده انجام شده و با اجرای آزمايشات لازم، از نظر جنبه¬هاي ميكروبيولوژيكي، فيزيكي و شيميايي مورد مطالعه قرارگيرند.

به طور كلي در آزمايشات آب، میزان كدورت، سختي، نيترات، نيتريت، موادمعدني، رنگ، كلرآزاد باقيمانده، كل املاح محلول TDS،MPN،EC و pH اندازه‌گيري مي‌شود. سازمان بهداشت جهاني WHO، استاندارد لازم برای برخي از مهم‌ترين فاكتورهاي بهداشتي آب را، در جداول پيوست بيان می‌کند.

مهم‌ترين جنبه بهداشتي موردنظر در بررسی آلودگي ميكروبي نمونه‌هاي آب هواپيماها و فرودگاه‌ها، مربوط به باکتری E-coli است. ترموس‌ها به عنوان اصلی‌ترین منبع آب آشامیدنی مسافرين و گروه پروازي در پروازهاي داخلي و خارجي هستند که باید از نظر میکروبی، به دقت بررسی شده و مورد آزمایش قرارگیرند.

در صورت عدم رعایت استانداردهای شیمیایی و میکروبی آب، خطر ابتلاء و شيوع بيماري‌هاي روده‌اي و انتقال آن به ديگران از طریق آب، بسيار بالاست. آلودگي آب ترموس‌ها ممكن است در مراحل مختلفی اتفاق بيفتد که از آن جمله مي‌توان به مواردی مانند عدم شستشوي صحيح ترموس قبل از پرواز و آب‌گيري، آلوده بودن منبع آبي كه جهت پر كردن ترموس‌ها از آن استفاده می‌شود، آلوده شدن آب ترموس در هنگام جابه جايي به داخل پرواز و در داخل هواپيما، استفاده از يخ‌هاي آلوده اعم از يخ‌هايي كه از منابع آبي آلوده تهيه شده‌اند و يا يخ‌هايي كه هنگام قرار گرفتن در ترموس‌ها، با دست‌هاي آلوده در تماس بوده‌اند.

پرواضح است كه يافتن علت اصلي آلودگي آب آشاميدني داخل پرواز، نياز به تحقيق و پايش مستمر و همه جانبه دارد. استفاده از آب‌هاي آلوده به E-COLI در طي یک پرواز چندين ساعته توسط مسافرين و گروه پروازي، موجب افزايش احتمال وجود حاملان سالم بيماري‌هاي روده‌اي مي‌شود كه پس از آن به راحتي طي چند ساعت، بيماري از يك نقطه از جهان، به نقطه‌اي ديگر منتقل شده و در صورت وجود شرايط مناسب جهت تكثير و انتقال عامل بيماري‌زا، شاهد همه‌گيري بيماري در جهان خواهيم بود.

عدم ماندگاری كلر آزاد در آب، خود يكي از مهمترین دلایل بالارفتن احتمال آلودگی میکروبی است. درنتيجه دركنار استفاده از مواد ضدعفونی کننده و دقت در شست و شوي مخازن و ترموس‌ها قبل از آب‌گيري، بايستي مواد ضدعفوني كننده‌اي را به کاربرد كه حداقل به مدت  چند ساعت در آب ماندگار باشند تا  از آلودگي ثانويه آب جلوگیری شود.

دلیل كدورت آب، عدم شست و شوي صحيح مخازن و ترموس‌ها و وجود رسوب در آن‌ها است كه از نظر مقبوليت ظاهري آب نیز براي مصرف كننده حائز اهميت است. كلر آزاد باقي مانده در آب، بر پاتوژن‌ها اثر منفي خواهد گذاشت.

pH  نيز چنانچه در محدوده استاندارد نباشد، موجب بروز ناراحتي در مصرف كننده شده و همچنين تا اندازه‌اي نشان دهنده سلامت آب مصرفي است. این عامل بر ميزان خوردگي مخازن، تأثير كلر آزاد باقي مانده بر پاتوژن‌ها و تشكيل رسوبات در مخازن، مؤثر است. البته ميزان pH، به درجه حرارت، ميزان يون مثبت موجود در آب و عوامل ديگر بستگي دارد.   

كوتاه سخن اينكه مخازن موجود در پروازها به دليل احتمال بروز آلودگی، بايد به صورت منظم بررسي و به وسيله محلول كلر 100 ppm شسته شده و در نهايت با آب تميز آب‌کشی شود. اگر تمامي مراحل آب‌گيري، نگهداري آب در مخازن، توزيع آب و كنترل آن به خوبي انجام گيرد، احتمال بروز مشكل در پروازها به خصوص در مسيرهاي طولاني، كاهش قابل ملاحظه‌اي خواهد يافت.

به علاوه توصيه مي‌شود در صورت امكان برای آب شرب مسافرين، از آب‌هاي بطري شده استاندارد استفاده شود. پر واضح است كه حتي آب‌هاي بطري شده استاندارد نيز بايستي مورد آزمايش قرارگرفته و پس از تأیيد بهداشت، در پروازها مورد استفاده قرارگيرند.

*مهندس بهداشت محيط

پایان پیام/23