بر همین اساس باید این تحقیقات به دور از گمانه‌هازنی و اظهارنظرها انجام شود و به دنبال کشف واقعیت‌ها باشد تا کشور به سوی پیشرفت و تعالی حرکت کند.

آمارها نشان می دهد که ایران تفاوت‌های قابل توجهی در حوزه مهاجرت با دیگر کشورهای مهاجر فرست دنیا دارد. مثلا بر اساس شواهد موجود، نیروی انسانی مهاجر دنیا در دو سال گذشته، بیش از 169 میلیون نفر محاسبه شده بود که به طور میانگین 3 درصد از مهاجران کشورها را شامل می‌شد؛ اما در این شرایط نرخ مهاجران ایران کم‌تر از یک درصد محاسبه شده است.

یکی از عوامل مهم در کاهش نرخ مهاجرت جهانی شیوع بیماری کرونا است و سیاست‎ها و راهبردهای مهاجرت نیروی انسانی در دوران کرونا بسیاری از کشورها را درگیر خود کرد و در روند مهاجرت بین‌المللی نیز تاثیر گذاشت. این تغییر را در اقدام‌هایی چون استفاده بیش‌‌تر کشورهای پذیرنده و فرستنده از نیروی انسانی بومی و حمایت از مبدأ قابل اثبات و مشاهده است.

در ایران نیز اگرچه این روند تحت تأثیر تحریم‌ها و محدودیت‌های ناشی از سفر روندی کاهشی داشت؛ اما در مجموع نسبت به سال گذشته افزایش یافت. به طوری که  هم راستا با روند جهانی افزایش مهاجران دانشجویی، در طول یک دهه از سال 2003 تا 2020 به بیش از 56 هزار دانشجوی ایرانی غیر مقیم رسید.  

اما سهم ایران برای مهاجرفرستی به امریکا، نسبت به دیگر کشورها همچون چین یا اندونزی، ژاپن و مکزیک، شتابان نبوده و در سال 2020 ایران یک درصد از سهم بازار دانشجویان بین‌المللی در آمریکا را به خود اختصاص داده است. بیشتر دانشجویان ایرانی یعنی عددی حدود 75 درصد در آمریکا در مقاطع تحصیلات تکمیلی ارشد و دکترا مشغول به تحصیل هستند. این آمارها گویای این است که نرخ رشد جمعیت دانشجویان بین‌المللی ایرانی در قیاس با نرخ رشد جمعیت دانشجویان بی نالمللی در جهان کندتر است.

روند کاهشی دانشجوفرستی ایران

بدین ترتیب، سهم دانشجوفرستی ایران در کل بازار دانشجویان بین‌المللی جهان از سال 2012 روندی کاهشی به خود گرفته و به حدود یک درصد در سال 2018 رسیده است.

این آمارها در حوزه دانشجویان داخلی نیز به این شکل است که حجم دانشجویان مشغول به تحصیل در داخل کشور طی سال‌های 2000 تا 2020  چندان  تغییر نکرده و جمعیت کل دانشجویان از حدود 5 درصد در یک دهه گذشته به حدود1  درصد در سال 2019 رسیده است.

بر اساس این گزارش، جایگاه دانشجوفرستی ایران در بازه زمانی 2003 تا 2012 از رتبه 29  در جهان به رتبه 11 ارتقاء یافته بود و این یعنی تجربه بالاترین جهش رتبه دانشجوفرستی ایران در طول دو دهه گذشته.  اما در بازه زمانی 2012 تا 2020 جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج از کشور 50 هزار دانشجو تخمین زده شد که بر این اساس چندان تغییر محسوسی در این آمار مشاهده نشده است.

دلایل کاهش آمار مهاجرت‌ها

« افزایش نرخ دلار»، « بالا رفتن هزینه‌های مهاجرت تحصیلی»، «محدودیت‌های دریافت ویزا» و در نهایت «شیوع ویروس کرونا» را مهم‌ترین عوامل ثابت ماندن جمعیت دانشجویان ایرانی در خارج از کشور در طول چند سال گذشته می‌دانند. البته شاید ایجاد و توسعه برنامه‌های جذب و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها در کشور نیز در کاهش میزان مهاجرت‌ها بی‌تاثیر نباشد.

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#