بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، رشد 35 درصدی تقاضای انرژی تا سال 2035 پیش‌بینی می‌شود که بخش اعظم این تقاضاها در حوزه نفت و گاز است.

اوپک در جدیدترین برآورد خود اعلام کرد ذخایر اثبات شده نفت ایران در سال 2021 به 208 میلیارد و 600 میلیون بشکه رسیده و ایران همچنان سومین مالک بزرگ ذخایر نفت در جهان است. ذخایر نفت ایران در سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ تغییری نداشته و برابر با ۲۰۸ میلیارد و ۶۰۰ میلیون بشکه بوده و این درحالی است که این رقم در سال ۲۰۱۸ برابر با ۱۵۵ میلیارد و ۶۰۰ میلیون بشکه بوده است. یعنی در سال‌های بعد ۵۳ میلیارد بشکه افزایش یافته است. این اعداد نشان می‌دهد که ایران از نظر بزرگی ذخایر نفت در سال ۲۰۲۱ در رتبه سوم جهان قرار گرفته است. ونزوئلا با ۳۰۳ میلیارد و ۴۶۸ میلیون بشکه بزرگترین دارنده ذخایر نفتی در جهان و بعد از آن کشور عربستان با ذخایر ۲۶۷ میلیارد و ۱۹۲ میلیون بشکه در رتبه دوم جهانی از نظر ذخایر نفتی قرار دارد.

همین اعداد کافی است تا سمت پیکان دانش بنیان شدن صنایع، به سمت حوزه نفت و گاز نشانه رود. با تسهیلاتی که به دانش بنیان‌های این حوزه اعطا شد، شمار دانش‌ مبنیان‌های نفتی از 150 شرکت به ۵۵۰ شرکت بالغ و دانش فنی که مهندسان این شرکت‌ها موجب شده است که هم اکنون ۷۰ درصد قطعات راهبردی تجهیزات صنعت حفاری ساخت داخل شود.

 حالا این شرکت‌ها از امروز چهارشنبه 27 اردیبهشت در بیست ‌و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی گردهم می‌آیند تا علاوه معرفی آخرین دستاوردهای خود، با برگزاری جلسات B2B بر رسوخ فناوری‌های نوین به صنعت نفت تلاشی مضاعف داشته باشند.

دستاوردهای دانش بنیان حوزه نفت

از جمله دستاوردهای شرکت های دانش بنیان طیف گسترده ای از نرم افزار تا کاتالیست را به صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ارائه کرده اند. از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد:

نرم افزاری برای مدیریت پروژه‌ها

شرکت تعالی پروژه ده‌گام نرم افزار قدرتمند برای مدیریت سبد پروژه‌ها، کنترل هزینه و مدیریت ارتباطات و فرآیندهای اجرایی و کنترلی در چرخه حیات پروژه محصول با نام TenStep را عرضه کرده است.

این نرم‌افزار بیش از ده‌ها فرآیند کسب و کار را با جریان‌های کاری قابل پیکربندی برای جمع آوری و نگهداری اطلاعات مختلف در طول اجرای پروژه تهیه و ارائه کرده است.

سنسور اختصاصی گاز سولفید هیدروژن (H2S)

آناالیزر گاز به همراه سنسور اختصاصی H2S محصول شرکت فنون ریز تراشه میزان برای اندازه گیری غلظت‌های بین 1/0 الی 300ppm  در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و پالایشگاهی به منظور کنترل گازهای خروجی دودکش‌ها و نیز مانیتورینگ نشتی و پخش گاز سمی H2S در فیلد استخراج نفت و گاز و نیز واحدهای تولید گوگرد استفاده می‌شود.

راهکاری برای تعیین تعیین علل خسارت

شرکت علوم و فناوری‌های نوین رهیافت نیز راهکاری غفناورانه برای تعیین علل خساراتی چون خزش، خستگی و خوردگی داغ، تخمین عمر و یا افزایش عمر سازه‌های با دانش فنی بالا و حساس، مانند پره‌ها و تجهیزات توربین‌های هوایی، زمینی و دریایی ارائه کرده است.

رسوب زایی بدون مواد شیمیایی

تجهیزاتی چون برج‌های خنک کننده، مبدل‌ها، رینگ‌های آتش نشانی در طول زمان بر اثر رسوب گرفتگی دچار افت راندمان، پوسیدگی و افت دبی خواهند شد.  ضد رسوب الکترومغناطیس به عنوان نسل چهارم محصول شرکت ری موج است که بدون نیاز به کاربر، مواد شیمیایی، قطعات مصرفی و بدون آلایندگی محیط زیست، معضل رسوب گذاری در تجهیزات را برای همیشه حل می‌کند.

بازیافت گازهای فلر

در حال حاضر گازهای همراه نفت تولیدی در تاسیسات و نیز گازهای ضایعاتی در پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها به واسطه عدم وجود تاسیسات جمع آوری و فرآورش در مشعل سوزانده می‌شود. سوختن این گازها علاوه بر اتلاف سرمایه‌های ملی، باعث انتشار آلاینده‌های ناشی از احتراق این گازها در محیط زیست و در نتیجه ایجاد ردپای نامطلوب می‌شود.

شرکت مهندسی پترو فرآیند دلتا با توسعه دانش فنی و فناوری بازیافت گازهای فلر موفق شده است در بیش از ده طرح و پروژه، طرح‌های صنعتی بازیافت گازهای فلر و ضایعاتی را به انجام رساند.

ربات‌های حفاری

ربات ویدیومتری SEWBOT III یکی از توانمندترین ربات‌های ویدیومتری ساخته شده در کشور مطابق با شرایط شبکه‌های فاضلاب بهره برداری شده در ایران است و در حال حاضر از جمله کامل‌ترین نمونه‌ها در سطح خاورمیانه از نظر توانایی‌های فنی و اجرایی است.

کنترل پمپ‌ها با دستاورد ایرانی

شرکت برنا الکترونیک اولین و تنها تولیدکننده کنترل دور ولتاژ متوسط در ایران است که در لیست بلند منابع وزارت نفت تایید شده است. محصول مگادرایو این شرکت در صنایع مختلفی از جمله صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، معادن، فولاد، آب و فاضلاب و نیروگاه‌ها برای کنترل پمپ‌ها، فن‌ها و کمپرسورها به کار می‌رود.

اقدامات مهم دانش بنیانی در صنعت نفت

از گام‌های اساسی که فناوران کشور برای ارتقا صنعت نفت کشور برداشته‌اند می‌توانند به این موارد اشاره کرد:

طرح جایگزین کاتالیست برای تولید محصولات پلیمر سبک خطی در پتروشیمی جم
بومی‌سازی ساخت کاتالیست تولید بنزین یورو ۴
پیوستن ایران به جمع کشورهای ارائه‌دهنده لیسانس تولید HDPE
کسب دانش فنی ساخت کاتالیست‌‌های گوگردزدایی از برش‌‌های نفتی (نفتا و گازوئیل) و پایه آلومینایی این کاتالیست‌‌ها در پژوهشگاه صنعت نفت
دستیابی به تکنولوژی ساخت توربین‌های گازی
بهره‌برداری از فاز دوم خط تولید کاتالیست‌های حاوی فلزات گرانبها و‌ خط تولید کاتالیست‌های ایزومریزاسیون پالایشگاهی برای تولید بنزین یورو ۴ و یورو ۵ در شرکت دانش‌بنیان فرآیند آسیا
بومی‌سازی کاتالیست ریفرمینگ ثانویه در چرخه تولید آمونیاک و کاتالیست اتوترمال در چرخه تولید متانول ازسوی شرکت صنایع نفت و گاز سرو و مشارکت شرکت پتروشیمی رازی
تولید نانوکاتالیست ریفرمینگ نفتا

همچنین با خدمات فناورانه شرکت‌ها، ایران به جمع تولیدکنندگان کاتالیست‌های پتروشیمی و تولیدکنندگان دستگاه‌ "هات ـ تپ" (HOT-TAP) پیوست و به پنجمین دارنده فناوری ساخت قطعات خطوط لوله دریایی بدل شد.

آیین‌نامه تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی در صنعت نفت

هیات دولت در نشست ۲۲ تیرماه سال گذشته خود به ریاست سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری، همسو با تحقق شعار سال ۱۴۰۱ و به استناد قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و فناور و واحدهای فناور و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات، آیین‌نامه پیشنهادی وزارت نفت با عنوان «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌زایی در صنعت نفت» را تصویب کرد.

بر اساس این آیین نامه، وزارت نفت موظف است با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری نسبت به توسعه و تقویت زیست بوم نوآوری و فناوری اقدام کنند.

معاونت علمی نیز موظف است ظرف سه ماه با همکاری وزارت نفت بر اساس سند تلفیقی راهبرد (استراتژی) فناوری که توسط این وزارتخانه و معاونت علمی تهیه و ابلاغ می شود، از طریق برگزاری رویدادهای فناورانه نسبت به اعلام تقاضاهای فناورانه و نیازهای وارداتی صنعت نفت و ثبت آنها در سامانه‌های به هم رسانی نیاز و توانمندی (عرضه و تقاضا) و نظام ایده ها و نیازها (نان) اقدام کنند.

همچنین این معاونت موظف است با همکاری وزارتخانه‌های نفت، نیرو، صنعت، معدن و تجارت و راه و شهرسازی طرح نمونه (پایلوت) بازار بهینه سازی انرژی و محیط زیست را در بخش‌های مختلف مصرف کننده (نیروگاه، ساختمان، صنعت و کشاورزی) در سه شهر منتخب کشور، برنامه ریزی و اجرا کند.

این آیین نامه تاکید دارد که معاونت موظف است با همکاری وزارت ظرف دو ماه دستورالعمل تسهیل و تسریع ایجاد شرکت‌های زایشی از جمله در پژوهشگاه صنعت نفت و سایر واحدهای تابع به نحوی که حقوق مالکیت فکری شرکت‌ها و موسسات دانش بنیان و واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و پارک های علم و فناوری و وزارت نفت حفظ شود را تهیه و ابلاغ کند.

در ماده 17 این آیین نامه در راستای حمایت از تولید مواد و تجهیزات راهبردی (استراتژیک) حوزه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی و به منظور کاهش خطر (ریسک) تجاری سازی محصولات دانش بنیان، وزارت موظف است با همکاری معاونت علمی و بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و از طریق شرکت‌های بیمه و صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی صنعت نفت، با طراحی ساز و کار بیمه ای نوین، جبران خسارت های احتمالی ناشی از بکارگیری محصولات نفت، با طراحی ساز و کار بیمه­ای نوین را تضمین کند.

این معاونت همچنین موظف شده است که با همکاری وزارتخانه‌های نفت و صنعت، معدن و تجارت در راستای تولید پایدار، اشتغال‌آفرینی و افزایش ارزآوری از تولید مواد شیمیایی و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت، حداکثر ظرف دو ماه، ساز و کار قانونی تقویت زیر ساخت های صادرات کالاها و خدمات دانش بنیان صنعت نفت شامل ارائه تسهیلات صادرات، معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، ایجاد مشارکت (کنسرسیوم)های صادراتی، بهره گیری از شبکه خدمات آزمایشگاهی دانش بنیان به منظور ارزیابی، اعتبار سنجی و ارتقای کیفیت محصولات این حوزه و پشتیبانی از تولیدکنندگان تجهیزات و مواد شیمیایی جهت اخذ استانداردها و گواهی‌نامه‌های بین‌المللی و ورود به فهرست بلند سازندگان و تأمین کنندگان (وندورلیست) خارجی تهیه و جهت سیر مراحل قانونی به هیأت وزیران ارایه کنند.

معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری

#23