توسعه فناوری­ های نوین و بکارگیری آنها در صنایع و حوزه­ های مختلف، منجر به خلق تفاوت­ های قابل توجهی در میان کشورهای مختلف و حوزه ­های مختلف شده است. حرکت به سمت بهره گیری از این فناوری ها و توسعه خدمات و محصولات بر پایه آنها، می تواند کمکی شایان به ایمنی در این حوزه ها باشد.

با توجه به رصد و پیش بینی ­های مراجع مختلف در دنیا می توان اذعان کرد که تغییرات در فناوری­ های حوزه های مختلف باعث افزایش بهره ­وری، سهولت در انجام کارها و دورکاری شود. این صرفه جویی در زمان و هزینه باعث افزایش تمایل به یک سری امور مانند گردشگری، تفریحات و امور رفاهی می­ شود، در نتیجه حمل و نقل افزایش می‌یابد.

بنابر پیش ­بینی سازمان جهانی بهداشت (WHO) مرگ و میر ناشی از حمل و نقل تا سال 2030 به هفتمین عامل مرگ و میر در جهان تبدیل می ­شود. بنابراین سیستم ­های حمل و نقل در زندگی مدرن جایگاه بسیار مهمی پیدا کرده اند و لازم است با کارهای علمی ، تحقیقاتی و توسعه فناوری، بهره ­وری و ایمنی را افزایش و حوادث و تصادفات را کاهش داد.

نوآوری در خدمات عمومی به خصوص حمل و نقل عمومی علاوه بر تمامی مسائل بر کیفیت زندگی میلیون‌ها نفر تاثیر می‌گذارد زیرا حمل و نقل یک«سیستم فنی - اجتماعی» است. سیستم به این دلیل اطلاق می‌شود که طیف گسترده‌ای از عناصر به هم وابسته‌اند و بعد فنی - اجتماعی آن شبکه‌ای از بازیگران، نهادها، قوانین، مصنوعات مادی و دانشی را در بر می‌گیرد به همین دلیل برای کمک به سیستم حمل و نقل نیازمند نوآوری سیستمی و گذار (فرآیند توسعه درازمدت در یک سیستم فراگیر و تغییرات شدید ابعاد اجتماعی، فنی و فرهنگی) پایدار است.

با توجه به پیشرفت­ های تکنولوژیکی در علوم مختلف از جمله هوا و فضا، کامپیوتر و فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT) می­ توان به این حوزه کمک کرد و با برنامه ریزی بر توسعه فناوری در این حوزه ها، حمل و نقل سنتی را به سمت حمل و نقل هوشمند (ITC ) سوق داد.

زمینه ای برای توسعه یافتگی

ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری که یکی از بازیگران اصلی زیست بوم حمل و نقل بوده، از این پنجره فرصت استفاده کرده است و برای کاهش نگرانی‌ها در این حوزه با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق تلاش می‌کند تا مسیر توسعه این حوزه کاربردی در کشور را تسهیل کند. گسترش این صنعت بزرگ و حیاتی موضوعی است که می­ تواند در کنار پاسخ به نیازهای موجود، زمینه توسعه یافتگی کشور را هم فراهم کند.

یکی از حوزه های مهم حمل و نقل، حوزه دریایی است که ستاد توسعه فناوری­ های فضایی و حمل و نقل پیشرفتهبا محوریت گروه توسعه فناوری های دریایی در مسیر استفاده از فناوری­ های نوین برای کمک و توسعه و رفع نیازها و چالش­ های موجود دراین بخش قرار گرفته است. لازم به ذکر است ایران با قرار گرفتن در کنار سه توده­ی آبیارزشمند خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر و دارا بودن هزاران کیلومتر خط ساحلی و اتصال به اقیانوس‌ها ازطریق اقیانوس هند، یک کشور دریایی محسوب می‌شود.

یکی از اقدامات ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل و نقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای این کار، توسعه فناوری حوزه دریایی است. صنعتی که به واسطه وجود پهنه‌های بزرگ دریایی در اطراف کشور، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و یاریگر کشور در اوج تهدیدات و تحریم‌های بین‌المللی خواهد بود.

در عصر امروزی، جای تعجب نیست که حمل و نقل دریایی، یکی از قدیمی‌ترین و محافظه کارترین صنایع، به دنبال مدرنیزه کردن و تبدیل خود با استفاده از فناوری‌های نوین برای کمک و توسعه و رفع نیازها و چالش‌های موجود دراین بخش قرار گرفته است. از میان بسیاری از چالش‌ها، سه چالش مهم که توسط گروه توسعه فناوری‌های دریایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری پیگیری می شود، ملاحظات عملیاتی، نظارتی و ایمنی است که با بررسی وضعیت موجود و شناسایی نیازهای این حوزه در قالب نقشه راه فناوری های دریایی در مسیر رفع این چالش ها است.

 گروه توسعه فناوری های دریایی با سه گام اساسی تعیین فناوری‌هایی که بیشترین پتانسیل را برای برآوردن اهداف آینده ایمنی دریا دارد، یکپارچه سازی ملاحظات فناورانه با زمینه‌های استراتژیک کسب و کار و محصول و شتاب بخشیدن به فرایند تبدیل فناوری های نو به محصولاتی برای ایمنی از رهگذار سرمایه‌گذاری های درست و کاهش زمان توسعه محصول، اقدامات در این حوزه با استفاده از توان متخصصان داخلی انجام می دهد که زیست بوم دریایی در مسیری درست و منطبق با نیازهای کشور و بالابردن ایمنی در حوزه دریایی پیش برود.

گروه توسعه فناوری دریایی اقداماتی را در جهت کمک به ایمنی دریایی انجام داده است که می توان به مواردی چون مطالعات امکان‌سنجی و تدوین سند در حوزه دریا و بنادر برای پذیرش فناوری های نوین، و افزایش ایمنی در دریا با کمک به طراحی و ساخت سیستم ها و محصولات مربوطه اشاره کرد.

جلیقه نجات بادی با بویانسی 150تا 300نیوتن و مکانیزم همزمان آتو/ منوال، انواع جلیقه نجات بادی برای استفاده بر روی شناور، جلیقه نجات بادی U شکل، ناجی اتوماتیک  Cشکل، کمربند تخصصی ناجی غریق (برای نخستین بار در دنیا) ، پروژه بومی سازی سامانه شبیه ساز پل فرماندهی کشتی NBO-100، توسعه سیستم های ICT ، توسعه رادارهای اقیانوس‌شناسی و هواشناسی، افزایش اشراف سطحی و زیر سطحی در جهت جلوگیری از تصادم و کمک به استانداردسازی سامانه و تجهیزات دریایی با همکاری موسسات رده بندی بین المللی نیز از جمله این محصولات است.

این گروه علاوه بر سه حوزه ذکر شده، یک پروژه ویژه انتقال فناوری مدل اقیانوسی وهیدرودینامیکی (VOM) به کشور برای استفاده در پایش و پیش‌بینی دقیق امواج، سیستم هشدار سونامی، جایابی بهینه آب‌شیرین‌کن‌های صنعتی، پیش‌بینی انتشار آلودگی ­های نفتی، تهیه نقشه ایمنی سواحل ایران و... را در برنامه آتی خود پیش‌بینی کرده است.

*مدیرگروه توسعه فناوری‌های دریایی ستاد توسعه فناوری‌های فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهور