کاتالیست بعنوان یکی از کالاهای دانش بنیان و فوق راهبردی در حوزه پتروشیمی، پالایش و فولاد به شمار می آید که طی دو دهه اخیر با برنامه‌ریزی انجام شده، این کالا در اولویت های حمایتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و توانمندسازی بخش ایران ساخت قرار گرفت. 

صنعت دانش بنیان کاتالیست ایران در هفته گذشته یکی از نقاط درخشان خود را شاهد بود و برای نخستین بار در کشور فعالیت یک مجتمع صنعت پتروشیمی با کاتالیست های تمام ایران ساخت افتتاح و راه اندازی شد. طرح پتروشیمی مسجد سلیمان یکی از طرح های حائز اهمیت صنعت پتروشیمی شناخته می شود که هفته گذشته توسط رییس جمهوری افتتاح شد.

این طرح از ظرفیت تولید روزانه ۳ هزار و ۲۵۰ تن اوره، برخوردار است و سالیانه مبلغ ۲۶۸ میلیون دلار ارزآوری برای کشور دارد. نقطه حائز اهمیت آن استفاده کامل از کاتالیست های ایران‌ساخت است که تا پیش از تنها در حد یک یا دو کاتالیست ایران‌ساخت در فرآیندهای پتروشیمی استفاده می شد اما در این طرح از 8 کاتالیست ایرانی تولیدی شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو به حجم 344 متر مکعب و به ارزش بیش از 3 میلیون دلار استفاده شد.

با این توانمندی ایجاد شده توسط این شرکت دانش‌بنیان ایران بعنوان یکی از سه کشوری شناخته می شود که توانایی تولید تمامی کاتالیست های مورد نیاز در فرآیند تولید اوره و آمونیاک را دارد. کاتالیست های تامین شده از سوی شرکت دانش بنیان نفت و گاز سرو شامل کاتالیست های هیدروژناسیون گوگرد، سولفورزدایی، ریفرمینگ اولیه با بخار آب، ریفرمینگ ثانویه، کاتالیست های شیفت دما بالا و دما پایین، کاتالیست متانیشن و کاتالیست حذف هیدروژن است.

از مهمترین مزایای بومی سازی کالای فوق راهبردی و دانش بنیان کاتالیست، علاوه بر اشتغال زایی و صرفه جویی ارزی، عدم وابستگی به کشورهای خارجی در شرایط تحریم ظالمانه و دسترسی به خدمات فنی و مهندسی است که تداوم تولید محصولات پتروشیمی و پالایش و فولاد کشور را تضمین می کند.

طبق گزارش های وزارت نفت، در بخش پتروشیمی و پالایشی از 85 نوع کاتالیست به ارزش 275 میلیون دلار در سال، تاکنون 30 نوع کاتالیست داخلی‌سازی شده است و طبق پیش بینی ها تا پایان سال تا 200 میلیون دلار صرفه جویی ارزی از محل بومی سازی این کالای حیاتی در کشور را شاهد می‌شویم.

همچنین در بخش دیگر یعنی صنعت فولاد نیز دانش‌بنیان ها خوش درخشیدند و  نیاز تمام کاتالیست های مصرفی این صنعت نیز با همت آنها به طور کامل بومی سازی شد و از واردات کالا بی نیاز شدیم. به طوری که تا قبل از سال 1397 حجم واردات کاتالیست های فولادی بالغ بر 18 میلیون دلار بوده است.

اما کاتالیست بعنوان قلب واحدهای صنعتی شناخته می شود که بدون حضور آن تولید محصولات صادراتی چون اوره، آمونیاک و متانول عملا امکانپذیر نبوده نیست و عدم تامین این کالا می تواند مشکلات عمده فنی، اقتصادی و حتی بحران سیاسی را برای کشورهایی مانند ایران که سرمایه های  عظیم نفت و گاز را دارا هستند، ایجاد کند.

مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری