طبیعت زنده همیشه برای دانشمندان فناوری نانو الهام بخش بوده است. طبیعت با تنوع بسیار زیاد در ساختارهای کارآمد، منبع مناسبی برای رشد و توسعه در تمام جنبه‌های فنی، مهندسی، اجتماعی و اقتصادی است و استفاده از اصول تکاملی طبیعت راهکارهای مدرن و تازه‌ای برای پیشبرد حل مسائل باز می‌کند.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، حتماً تا به حال راه رفتن و دویدن مارمولک‌ها را بر روی دیوارها و سقف خانه‌ها تماشا کرده‌اید. آیا تا به حال از خودتان پرسیده‌ای که این جاندار چگونه می‌تواند به این راحتی روی سقف وارونه بدود؟ مگر قانون جاذبه برای مارمولک‌ها تعریف نشده است؟ جالب‌تر این است که مارمولک‌ها می‌توانند تنها با کمک یک پا از سقف آویزان شوند.

علت این است که کف پاهای مارمولک پوشیده از موهای بسیار ریزی در حد چند نانومتر است که به تعداد خیلی زیاد سطح پوست آن را پوشانده است. وقتی این موها به سطح سقف نزدیک می‌شوند، نوعی پیوند به نام پیوند واندروالس بین آن‌ها به وجود می‌آید. اگر چه این نوع پیوند، در حقیقت پیوند ضعیفی به حساب می‌آید، ولی تعداد بسیار زیاد آن و به عبارتی وجود میلیون‌ها نقطه چسبنده باعث می‌شود که بتواند وزن مارمولک را به راحتی تحمل کند.
جالب است که بدانید پنجه‌های مارمولک می‌تواند به سطوح مختلف با خاصیت آبگریزی و یا آب دوستی بچسبد و بر روی آن راه برود. دانشمندان از پاهای مارمولک‌ها الگوگیری کرده‌اند و از این طرح برای ساخت مدل روبات‌های بالارونده در آینده استفاده خواهند کرد.
اشاره‌ای به بهره‌مندی پاهای مارمولک از فناوری نانو کردیم، در ادامه قصد داریم تا راز پاکیزگی همیشگی چند جاندار را برای شما بیان کنیم. بسیاری از سطوح زیستی، آب گریز هستند. در یک تعریف بسیار ساده، به سطحی که قطرات آب را دفع می‌کند سطح آبگریز گفته می‌شود. علت پاکیزگی همیشگی گل نیلوفر آبی، خاصیت آبگریزی شدید سطوح گلبرگ‌های این گیاه است.
بال‌های پروانه هم‌چنین خاصیتی را دارد. دانشمندان یازده گونه، از پروانه‌ها را برای مطالعه خصوصیات سطحی بال‌هایشان توسط میکروسکوپ‌های پیشرفته مورد بررسی قرار دادند. دانشمندان مشاهده کردند که قطرات آبی که بر روی بال‌های پروانه قرار می‌گیرند، بدون آنکه به سطح بال‌ها بچسبند جاری می‌شوند و از روی سطح خارج می‌شوند.
جالب‌تر این که هنگامی که قطره آب روی سطح بال حرکت می‌کند، گرد و غبار و آلودگی‌ها را با خود حمل می‌کند و سطح را پاکیزه می‌کند. یعنی عملی مشابه با سطوح گلبرگ‌های گل نیلوفر آبی.

خاصیت آبگریزی شدید سطوح بال پروانه و گلبرگ گل نیلوفر هم به دلیل وجود برآمدگی‌هایی است که در ابعاد نانومتر در سرتاسر سطوح قرار دارند. در واقع این برآمدگی‌ها، زاویه نشست قطره آب بر روی سطح را منترل می‌کنند. هر چه این زاویه بزرگتر باشد (یعنی قطره آب کروی‌تر باشد) خاصیت آبگریزی سطح بیشتر است.

محققان با استفاده از این مشاهدات، توانسته‌اند پارچه و محصولات دیگری را اختراع کنند که سطوحشان خاصیت خودتمیزشوندگی دارند.

در همین راستا ستاد توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به‌منظور هرچه بیشتر فناوری‌های نانویی در ایران فعالیت دارد.
پایان پیام/29