طیف‌سنج جرمی یا (Mass Spectrometer ) جزء مهمترین و حساس‌ترین دستگاه‌های آنالیز مواد شیمیایی است که در آن اتم‌ها و مولکول‌های خنثی ابتدا یونیزه می‌شوند و سپس در میدان جداسازی و شناسایی می‌شوند.

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دکتر محمود تبریزچی مدیر عامل شرکت تاف فناور پارس با اشاره به کاربرد  طیف سنج‌های جرمی گفت: طیف سنجی جرمی یکی از کاربردی‌ترین تکنیک‌های آنالیز در شیمی است. این روش جهت آنالیز عنصری، آنالیز سطح و جهت اهداف کمی و کیفی صورت می‌گیرد. اجزای اصلی دستگاه شامل منبع یون، تجزیه‌گر جرمی و آشکارساز یونی می‌باشد. طراحی‌های مختلفی از این دستگاه با کارآیی‌های متنوع ارائه شده است.
وی گفت: طیف سنج تحرک یونی از نوع آزمایشگاهی و دو نمونه طیف سنج جرمی زمان پرواز از انواع محصولات تولید شده به منظور آنالیز مواد شیمیایی است که می‌توان به آن اشاره کرد.

ساخت پرکاربردترین و سریع­ترین دستگاه‌های تجزیه‌گر جرمی
تبریزچی  از بین طیف‌سنج‌های جرمی، نوع "زمان پرواز" را یکی از ساده‌ترین، پرکاربردترین و سریع­ترین دستگاه‌های تجزیه‌گر جرمی خواند و گفت:  در این روش اتم‌ها توسط یک منبع یونش، یونیزه می‌شوند و سپس درمیدان شتاب می‌گیرند. یون­ها در یک منطقه‌ی میدان آزاد پرواز می‌کنند تا بر اساس تفاوت در جرم و در نتیجه تفاوت در زمان پروازشان جداسازی شوند. طیف‌سنج جرمی زمان پرواز نسبت به روش‌های مشابه دارای قدرت تفکیک  بالایی است.
این فعال حوزه فناور با بیان انواع  اجزاء یک طیف‌سنج جرمی بیان کرد: طیف سنج جرمی شامل اجزاء اصلی ورودی نمونه، منبع یونش، تجزیه‌گر جرمی، آشکارساز و سیستمی برای پردازش داده‌ها است. در قسمت ورودی، نمونه برای ورود به دستگاه آماده می‌شود،  در بسیاری از موارد نمونه باید تبخیر شود که در این صورت نمونه به صورت گازی وارد دستگاه می‌شود،  سپس در بخش منبع یونش، یونیزه می‌شود و در تجزیه‌گر جرمی یون‌های حاصل براساس تفاوت در جرم یا زمان تفکیک می‌شوند و در نهایت یون‌ها آشکارسازی می‌شوند و داده‌های حاصل از آشکارساز پردازش می‌شود.

قدرت تفکیک بسیار بالای مولکول‌های سنگین امکان پذیر شد
تبریزچی گفت:‌طیف‌سنج جرمی"زمان پرواز"  نسبت به روش‌های مشابه دارای قدرت تفکیک بالایی است و بخصوص برای مولکول‌های خیلی سنگین کاربرد دارد. علی رغم کاربرد گسترده این نوع طیف سنج جرمی، این دستگاه مورد تحریم شدید است. از طرفی محققین کشور به این ابزار تحقیقاتی نیاز مبرم دارند و لذا ساخت این دستگاه در داخل  و دستیابی به دانش فنی آن امری ضروری است.
این فعال حوزه فناوری با اشاره به نوع دیگر از دستگاه‌های تجزیه گر جرمی بیان کرد:‌اسپکترومتری تحرک یونی یا (IMS Ion Mobility Spectrometry)  شبیه به اسپکترومتری جرمی زمان پرواز است با این تفاوت که نیازی به خلاء ندارد و در فشار اتمسفر کار می‌کند،  اساس شناسایی مولکول‌ها بر این استوار است که یون آنها با چه سرعتی در میدان حرکت می‌کند این خاصیت تحرک یونی یا (ion mobility)نام دارد و به جرم، اندازه و شکل یون بستگی دارد.
وی افزود: این دستگاه در داخل کشور و با فناوری بومی ساخته شده و با انتشار بیش از 70 مقاله علمی و ثبت چندین اختراع، امتحان خود را داده است. چندین نمونه از این دستگاه در مراکز تخقیقاتی و دانشگاه‌های کشور درحال سرویس دهی است.
تبریزچی ضمن تاکید بر به کار گیری  فناوری در راستای مقابله با بحرانها بیان کرد:‌ اکثر محققین کشور ابزارهای تحقیقاتی خود را از شرکت‌های خارجی تهیه می‌کنند. آزمایشگاه‌ها نیز دستگاه‌های خود را از خارج تهیه می‌کنند. بهترین راه تولید نیاز داخلی خودمان است زیرا اولین مصرف کننده خودمان هستیم. در این صورت پتانسیل مصرف داخل در جهت شکوفایی اقتصاد کشور استفاده می‌شود. نکته مهم در خصوص شرکت‌های دانش بنیان این است که فناوری آن در سطح بالا است و ارزش افزوده بالایی ایجاد می‌کنند و انحصار شرکت‌های پیشرفته خارجی را می‌شکند.

به دلیل مسائل تحریمی واردات دستگاه‌ها صورت نمی‌پذیرد
مدیر عامل این شرکت دانش بنیان قیمت دستگاه‌هایی تولید شده را  یک سوم قیمت دستگاه‌های خارجی خواند و افزود:  در خصوص کیفیت دستگاه طیف سنج تحرک یونی با جرات می‌توان گفت که بهترین دستگاه تجاری موجود در دنیا است نکته مهمتر خدمات پس از فروش و در دسترس بودن سازنده است که معمولاً این مورد برای دستگاه‌های خارجی با دشواری و هزینه بالا امکان پذیر است.
وی در پایان با اشاره به نقش مهم و اساسی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفت: آنچه معاونت علمی ابتکارانه انجام داد تحریک تقاضا از طریق تخفیف 50% در نمایشگاه تجهیزات ساخت داخل بود. به جرات می گویم اگر چنین کاری انجام نمی‌شد، بسیاری از شرکت‌ها اکنون تعطیل شده بود. با برگزاری این نمایشگاه و اختصاص بودجه به خریدار، کاربران جدیدی برای دستگاه ایجاد شد که مشتاقانه خریداری و از آن مهمتر استفاده نمودند و اکنون ارتباط مستمر و خوبی با سازنده دستگاه دارند.
پایان پیام/32