به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، 20 ســال از عــزم کشــور بــرای توســعه علــم و فنــاوری نانــو می‌گــذرد؛ ایــران در حالــی در ایــن عرصــه پــا نهــاد کــه از تدویــن برنامه هــای توسـعه فنـاوری نانـو در کشـورهای داعـی علـم و فنـاوری چنـد سـالی بیشـتر نمی‌گذشـت امـا جامعـه علمـی کشـور و بـه تبـع آن فنـاوران و صنعتگـران بـا ایـن فنـاوری آشـنایی نداشـتند و متخصصـان داخلـی در ایـن فنـاوری انگشـت شـمار بودنـد. عـلاوه بـر آن زیسـت بوم نـوآوری، کمتـر رشـد یافتـه بـود و صنایـع موجـود، آمادگـی الزام را بـرای جـذب فناوری‌هـای پیشـرفته نداشـتند. در ایـن میـان، عـزم نخبـگان و سیاســتگذاران فنــاوری نانــو بــر آن شــد کــه توســعه ایــن فنــاوری، براســاس یــک الگــوی پیشــرفت بومــی و درونزا، ضمــن اشــراف و تسـلط علمـی، راه تولیـد ثـروت و دسـتیابی بـه بازارهـای داخلـی و خارجـی را همـوار سـازد. فناوری‌نانـو بـا تأثیـر بـر تمـام صنایـع بـا بهبـود محصـولات موجـود در مرحلـه اول و همچنیـن ایجـاد محصـولات جدیـد در مرحلـه دوم، حجـم بـازار بسـیار بزرگـی را پیـش روی جهـان قـرار داده اسـت.

بـازار فنـاوری نانـو در ایـران نیـز در سـالیان اخیـر رشـد پرشـتاب و قابـل توجهـی داشـته و همـه حوزه‌هـای صنعتـی را در بـر گرفتـه اسـت. یکـی از الزامـات پیشـرفت فنـاوری نانـو در کشـور، پایـش مـداوم مسـیر تجاری‌سـازی فناوری‌هـای نانـو در بسـتر بنگاه‌هـای اقتصـادی اسـت. در سـالهای اخیـر ایـن پایـش بـه صـورت دوره ای و بـه شـکل پیمایـش بـازار محصـولات فنـاوری نانـو توسـط سـتاد ویـژه توسـعه فنـاوری نانـو صـورت گرفتـه اسـت. تحلیـل اقتصـادی شـرکت‌های فنـاوری نانـو و شـناخت وضعیـت بـازار کالاهـا و خدمـات فنـاوری نانـو تولیـد داخـل از مهمتریـن اهـداف ایـن پیمایـش هسـتند.

تحلیل بازار محصولات نانو در سال 1401

ارزش دلاری فـروش محصـولات نانـو سـاخت ایـران در سـال 1401 معـادل هزار و 125 میلیـون دلار بـوده اسـت. ایـن میـزان بـا احتسـاب نـرخ برابـری قـدرت خریـد (PPP) معـادل چهار هزار و 832 میلیـون دلار می‌شـود.

بازار محصولات نانو بر اساس نوع کالا، خدمات و تجهیزات

خدمــات فنــی شــامل خدماتــی است کــه شــرکت‌های فنــی از قبیــل تجهیزات‌ســاز یــا تولیــدی ارائــه می‌دهنــد. بیشــترین نـوع خدمـات در بـازار ایـران را خدمـات پوشـشدهی بـا دسـتگاه PVD تشـکیل می‌دهـد. خدمـات کسـب و کاری نیـز شـامل خدمـات آموزشـی، تجاری‌سـازی و مالکیـت فکـری و ... می‌شـوند کـه بـه بنگاههـا یـا افـراد حقیقـی فعـال در فنـاوری نانـو ارائـه می‌شـوند. در ایـن بخـش، خدماتـی مـورد محاسـبه قـرار می‌گیرنـد کـه ارائـه آن خدمـت، علاوه بـر دانـش تخصصـی آن حـوزه بـه دانـش نانـو نیـز نیـاز داشـته باشـد. حجـــم کل بـــازار تجهیـــزات و خدمـــات نانـــو در ســـال 1401 بـــه ترتیـــب 2282 و 5363 میلیـــارد ریــال بـوده اسـت.

تعداد شرکت‌های فناوری نانو به تفکیک حجم فروش

بیــش از 85 درصــد از کل حجــم بــازار نانوفناوری ایران در سال 1401 در اختیار 69 شـرکت اول قـرار دارد.

حدود نیمی از شرکتهای نانــو در سال 1401 حجــم فــروش کمتــر از 10 میلیارد تومان داشتند.

همچنین صنعت ســاخت و ســاز نزدیــک به نیمی از بازار محصــولات فناوری نانوی ایران در ســال 1401 را در برگرفته کــه رقمی در حدود147 هزار میلیارد ریال می‌شــود. بیش از 90 درصد این رقم مربوط به بازار شــیرآلات بهداشــتی، کاشی و شیشه رفلکس است. صنعت خودرو و حمل و نقل در جایگاه بعدی قرار دارد و حدود 38 هزار میلیارد ریال حجم فروش محصولات نانوی این حوزه است که 65 درصد آن را کاتالیست‌های خودرو تشکیل می‌دهند. همچنین 98 درصد از تمام سهم 12.5درصدی صنعت نفت و گاز را نیز نانوکاتالیست‌های این حوزه تشکیل می‌دهند. حوزه‌های نانومواد، کشاورزی و آموزش کمترین سهم را دارند.

حجم فروش، صادرات و تعداد شرکتهای حوزههای صنعتی مختلف

در حـوزه سـاخت و سـاز بـه دلیـل وجـود شـرکت‌های بیشـتر (74 شـرکت) حجـم فـروش و صـادرات و همچنیـن رقابـت بیشـتر از سـایر حوزه‌ها اسـت. الکترونیـک و اپتیک/فوتونیـک هـم سـهم بالایـی از بـازار محصـولات نانـوی ایـران را دارد ولـی تنها 5 شـرکت در ایـن حـوزه فعـال هسـتند.

در صنعـت خـودرو و نفـت و گاز بـا وجـود حجـم فـروش بالا، میـزان صـادرات انـدک اسـت.

دو حـوزه رنـگ و پوشـش و نسـاجی جـزو حوزه‌هـای بـا حجـم صـادرات نسـبتا بالا هسـتند.

کمتریـن شـرکتها در حوزه‌هـای الکترونیک/اپتیـک، کشـاورزی و آب و محیـط زیسـت هسـتند.

بیشـترین تعـداد شـرکتها هـم پـس از صنعـت سـاخت و سـاز در حـوزه خدمـات، تجهیـزات و دارو و سـلامت فعالیـت دارنـد.

#20