نشاء توپی نوعی از نشا است که در کشور ما با عنوان نشاء در سینی شناخته می‌شود. این نشاء می‌تواند زمان و هزینه نشاءکاری را کاهش داده و از پوسیدگی ریشه و رشد ناهماهنگ بعدی آن جلوگیری کند.

به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، از سال‌ها پیش تولید نشاء گیاهان کشاورزی در ایران رایج بوده است؛ اما، این فقط منحصر به تعداد محدودی از سبزی‌ها و گل‌های فصلی می‌شود که آن هم به‌صورت بسیار ابتدایی و به دور از اصول علمی و فنی تولید نشاء است.

بارها دیده شده است که تلی از نشاءهای مختلف در مقابل فروشگاه‌های بذر و سم در برابر نور خورشید و بدون هیچگونه پوششی برای عرضه قرار داده شده‌اند. به‌طور طبیعی، عدم گیرایی و استقرار نشاءها در مزرعه، حساسیت به سرمازدگی و یخبندان، نیاز به خرید بیش از اندازه مورد نیاز یا خرید مجدد نشاء برای واکاری، زودرس نبودن محصول تولیدی، کاهش عملکرد و غیره دور از انتظار نخواهد بود.

روش سنتی تولید، شامل کاشت ردیفی یا دست پاش بذر در کرت یا بسترهای از پیش تهیه شده بود. همین که بذرها جوانه‌زده و نشاءها به‌اندازه کافی بزرگ می‌شدند که بتوان آنها را انتقال داد، به‌صورت دسته‌ای از زمین درآورده و با دست از هم جدا می‌شده و هر کدام از آنها به‌طور جداگانه توسط دست به ظروف بزرگ‌تر یا مزرعه انتقال داده می‌شدند.

این روش بسیار هزینه بر بود و به دلیل آلودگی به پوسیدگی ریشه و رشد ناهماهنگ بعدی آنها - به دلیل از دست‌دهی ریشه‌ها و شوک وارده به نشاءها- باعث از بین رفتن مقدار قابل ملاحظه‌ای از آنها می‌شد. برای اجتناب از این مشکلات و تولید نشاء سالم و قوی روش‌های جدیدی ابداع شده است که با نشاءهای تولیدی تا حدود زیادی انتظار خریداران را تأمین می‌کند. یکی از این روش‌ها تولید نشاء در سینی است. اکنون در کشور ما هم تولید نشاء در سینی (نشاء توپی) آغاز شده است.

نشاء توپی

نشاء توپی در اصل یک نشاء داخل ظرف است. بذرها به‌طور مکانیکی در تک تک سلول‌های سینی کاشته می‌شوند. نهال‌ها پس از جوانه‌زنی بذر تا زمان آماده شدن برای انتقال، در داخل ظرف کوچک خود رشد می‌کنند. رشد سیستم ریشه‌ای در محیط بسته‌ای صورت می‌پذیرد که رشد بهینه ریشه و تولید مقادیر زیادی ریشه‌های مویین را به دنبال دارد. برای انتقال تنها کافی است که نشاء از داخل ظرف خود بیرون کشیده‌شده و بدون هیچ گونه صدمه‌ای، به ظرف بزرگ‌تر یا مزرعه انتقال یابد.

در این روش ممکن است صدمه‌ای بسیار ناچیز و به صورت اتفاقی، به سیستم ریشه‌ای وارد آید. به همین دلیل از دست‌دهی نشاءها به سبب پوسیدگی ریشه بسیار کاهش یافته و رشد نشاءها پس از انتقال نیز بسیار یکنواخت خواهد بود. عمل انتقال نشاء نیز بسیار سریع‌تر و راحت‌تر از انتقال نشاءها به صورت ریشه عریان صورت می‌گیرد.

مزایای استفاده از نشاءهای توپی

مزایای بسیاری را می‌توان برای استفاده از نشاءهای توپی در مقایسه با نشاءهای ریشه عریان ذکر کرد. مزایای استفاده از نشاء توپی عبارت‌اند از :استفاده بهتر از بذر و فضای گلخانه؛ یکنواختی جوانه‌زنی بذر و تعیین درصد جوانه‌زنی به‌راحتی و به‌صورت چشمی؛ رشد سریعتر و یکنواخت‌تر؛ پیش‌رس شدن محصول و حذف خسارات سرما و تگرگ؛ عدم نیاز به واکاری، صرفه‌جویی در نیروی کارگری برای عملیات وجین، کودها و در نهایت کاهش هزینه‌های تولید؛ کنترل آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز در مراحل اولیه رشد؛ کاهش مصرف آب در مزرعه و سموم شیمیایی.

از دیگر مزایای این روش کاهش پوسیدگی ریشه و از دست‌دهی نشاءها پس از انتقال؛ گل‌دهی و محصول‌دهی زودتر و یکنواخت‌تر؛ کاهش مکانیزاسیون و استفاده از نیروی کارگری به دلیل سهولت در جابه‌جایی نشاءها؛ افزایش میزان تولید در واحد سطح و کاهش زمان مورد نیاز برای تولید محصول؛ امکان به‌تعویق انداختن انتقال نشاءها برای مدتی کوتاه است.

 آب و مواد نشاءهای توپی منتقل‌شده ریشه‌های مویین بیشتری دارند، بنابراین، سریعاً غذایی را جذب می‌کنند. این سیستم فعال ریشه‌ای اجازه رشد یکنواخت‌تر و سریعتر را به نشاءها داده و شوک بسیار ناچیزی به آنها وارد می‌آورد. در این روش نیاز کمتری به جایگزین کردن نشاءها در ظروف بزرگ‌تر یا مزرعه وجود 100 نهال زنده باقی مانده و رشد می‌کنند. بر اثر جابه‌جایی نشاءهای دارد. چون معمول ریشه عریان، ریشه‌های صدمه دیده باید از نو ساخته شوند تا گیاه بتواند رشد قسمت هوایی خود را ادامه دهد.

صدمات وارده به سیستم ریشه‌ای باعث ورود عوامل متعددی همچون پیتیوم، فیتوفتورا، فوزاریوم و غیره می‌شود.  بیماری‌های خاکزاد و پوسیدگی ریشه  عمدتاً رشد ریشه و شاخساره نشاء توپی به معنای کاهش زمان مورد نیاز برای گلدهی، تشکیل میوه یا هر آن چیزی است که از گیاه انتظار می‌رود. محصول دهی زودتر باعث تولید بیشتر در یک مکان محدود و طی یک فصل زراعی می‌شود و در نهایت به سرمایه‌گذاری کمتر در مزرعه و گلخانه و سود بیشتر می‌انجامد.

تولید نشاء توپی را میتوان در سطح بالایی مكانیزه کرد. در این سیستم امكان كاشت بذر به صورت تكی، میتواند باعث استفاده بهتر از زمین و بذر شود. انتقال نشاءهای توپی را میتوان توسط نشاءكارهای مكانیكی انجام داد و هزینه‌های كارگری را از این طریق به‌میزان زیادی كم کرد. در جعبه‌ها و بسترهای نشاء، آب و مواد غذایی بین نشاءها تقسیم می‌شود. 

از این‌رو، پرورش نشاء چندان مشكل نیست. از آنجا كه هر نشاء توپی در سلول خودش رشد می‌كند، می‌توان گیاه را برای مدت بیشتری نگه داشت و در صورت هر گونه تأخیر در انتقال نشاء كاهش كیفیت كمتری در آن رخ میدهد. اما در جعبه‌های نشاء یا بسترهای كاشت، انتقال نشاء باید به‌سرعت صورت گیرد، در غیر این صورت نشاءها به میزان زیادی طویل شده و سیستم ریشه‌ای آنها نیز بیشتر در هم می‌پیچند.

مهم‌ترین عیب تولید نشاء توپی، غلبه بر طرز فكر )set Mind )تغییر نحوه تولید نشاء است. در این صورت پرورشدهندگان باید كلیه روش‌های قبلی تولید نشاء خود را كنار بگذارند. درباره گیاه بادرنجبویه كه یكی از گیاهان دارویی مهم است و روش‌های تكثیر آن مورد عالقه اقتصادی تولیدكنندگان نشاء گیاهان دارویی نیز هست فعالیتی برای تولید نشاء به روش مکانیزه در کشور به‌عمل نیامده یا به صورت مستند وجود ندارد. بنابراین، در این بسته کار آفرینی تالش بر این است كه روشهای فنی مقرون به صرفه تولید نشاء گیاه بادرنجبویه ارائه شود.

پایان پیام/29