نقطه‌ای که جامعه و نوآوری با یکدیگر تلاقی می‌یابند، مفهوم «نوآوری اجتماعی» نقش‌آفرین می‌شود و پا به میدان می‌گذارد. وقتی جمعی از مفاهیم راهبردها و ساختارها، بخش‌های مختلف یک جامعه از اشتغال، زندگی، آموزش، سلامت  تا توسعهٔ جامعه را برای پیشرفت در بر بگیرند، نوآوری اجتماعی معنا و مفهوم می‌یابد. هدف نوآوری اجتماعی، رساندن یک جامعه به پیشرفت در همه عرصه‌ها و در نهایت توسعه مدنی است.

مشکلات و معضلات پیرامون ما اندک نیتند. از نظافت و بهداشت شهری گرفته تا حمل و نقل آسان و بی دردسر، مشکلاتی هستند که با درانداختن طرحی نو نه تنها حل می‌شوند بلکه می‌توانند هرکدام خالق اشتغال و ارزش افزوده باشند. این‌جاست که نوآوری اجتماعی پای به میدان عمل می‌گذارد.

نوآوری اجتماعی، هدف‌ها، روش‌ها و شئونات گوناگونی دارد و برخی راهبردها مانند آموزش از راه دور را در بر می‌گیرد به‌طور همزمان ضمن تامین نیازهای اجتماعی، زمینه را برای همکاری‌های جدید اجتماعی فراهم می‌کند. جامعه از این نوآوری‌ها سود می‌بردو راهش برای تعامل و مشارکت‌های اجتماعی هموارتر می‌شود.

مهم‌ترین هدف نوآوری اجتماعی، تأمین کردن مهم‌ترین نیازهای جامعه است؛ نیازهایی که روش‌های سنتی، به‌طور وسیع قادر به از عهده برآمدن آن‌ها نیست؛ بلکه، صاحب قدرت کردن گروه‌ها و افراد، و تمایل برای تغییر روابط اجتماعی است؛ بنابراین نوآوری اجتماعی راهی برای افزایش کیفیت خدمات اجتماعی و مقرون به صرفه بودنشان است؛ روشی که علی‌رغم محدودیت‌های قابل ملاحظهه بودجه، درآمدی حداقل برابر را در صورتی که بهتر از آن ممکن نباشد، ایجاد می‌کند.

نوآوری اجتماعی در حقیقت راهکاری مبتکرانه برای حل مشکلات اجتماعی است. نوآوری اجتماعی نسبت به راهکارهای قبلی اثربخش‌تر، کاراتر و پایدارتر است و به جای فرد، برای کل جامعه ارزش و منفعت خلق می‌کند. مجموعی از راهبردهایی که مشکلات و نیازهای جامعه را نسبت به راه‌کارها و روش‌های قبلی به شیوه مناسب‌تری برطرف می‌کنند، زیر سایه مفهوم نوآوری اجتماعی قرار می‌گیرند.

نوآوری اجتماعی می‌تواند توسط دولت و با سیاستگذاری در این حوزه زمینه‌های لازم ریل‌گذاری و محقق شود. برای شکل گرفتن نوآوری اجتماعی باید زمینه‌های لازم مثل تسهیل محیط کسب و کار، بستر رشد ایده‌های خلاق و آموزش‌های لازم برای شناخت نوآوری اجتماعی فراهم شود.

معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نیز طراحی و تدوین سیاست‌های راهبردی توسعه نظام نوآوری کشور و نظارت راهبردی بر پیاده‌سازی این سیاست‌ها گام‌های پیوسته‌ای پیموده است. شناخت اولویت‌ها و نیازهای مهم کشور در حوزه نوآوری اجتماعی و بررسی تجربه‌های جهانی در این حوزه، اقدامی بود که با هدف کمک به رونق استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این حوزه انجام شد. انتشار سلسله گزارش‌هایی در حوزه‌های گوناگون دانش و فناوری که یکی از این عناوین به نوآوری‌های اجتماعی اختصاص داشت، گامی در همین راستا بود که توسط معاونت سیاستگذاری و ارزیابی راهبردی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برداشته شد.

این کار با گفتمان سازی و برگزاری نشست با فعالان زیست‌بوم کسب‌وکار در حوزه نوآوری‌های اجتماعی، تحلیل نیازها و تجربه‌ها و در نهایت ارائه گزارشی مفصل برای کمک به کسانی که قصد دارند در این زیست‌بوم نقشی بیافرینند، به سرانجام رسید.

روندیابی و بررسی معتبرترین اسناد منتشر شده بین المللی، شناسایی تصویر آینده حوزه های مختلف کسب وکار، مطالعه زیست‌بوم آینده کسب و کار و نقش اجزای مختلف در آن، ترویج و گفتمان‏سازی میان ذی‏نفان اقتصاد دانشی و مبتنی بر نوآوری، رسیدن به مدل اجرایی با رویکرد یاریگری و هم ‏افزایی دولتی یا خصوصی از گام‌هایی بود که با هدف توسعه فرصت ‏های نقش ‏آفرینی اکوسیستم استارتاپی و دانش بنیان انجام شد.

گزارش از مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

پایان پیام/24